استاندارد و ضوابط نمونه‌برداري و آزمايش بتن
ضوابط نمونه‌برداري و آزمايشبتن
- نمونه‌گيري بايد بصورت تصادفي (عدم نمونه‌گيري عمدي از بتنسفت‌تر يا شل‌تر يا داراي وضعيت خاص در زمان خاص) باشد تا مباني آماري پذيرش بتنمخدوش نگردد و قضاوت صحيح ميسر باشد.
- برداشتن نمونه از آخرين محل قبل از ريختن در قطعه برداشتشود.
- به هيچ وجه بتن‌هايي كه در قالب قطعه ريخته شده‌اند مجدداًبرداشت نشوند.
- هر نوبت نمونه‌گيري شامل حداقل دو آزمونه براي سن مقاومت مشخصه (28 روز) مي‌باشد كه در صورت نياز بهتعيين مقاومت بتن در سن ديگر ميتوان تعداد آزمونه را افزايش داد.
- با توجه به نكات مندرج در تفسير جديد آيين نامه بتن ايران بهتراست يك آزمونه اضافي براي قضاوت در زماني كه اختلاف زيادي بتن دو آزمونه وجود داردتهيه شود. اين آزمونه همان آزمونه شاهد كه اخذ آن در كارگاه ها رايج است نمي‌باشد.
- تهيه آزمونه‌هاي شاهد در آيين نامه خاصي پيش‌بيني نشده استاما رويه رايج در ايران است و تهيه و آزمايش آن مانعي ندارد.
- در هر روز براي هر نوع بتن حداقل يك نوبت نمونه‌برداري لازماست.
- حداقل 6 نوبت نمونه‌برداري از يك سازه براي يك رده بتن الزامي است(درACI پنج نوبت).
- در ACI براي سازه هايمعمول ساختماني اخذ يك نوبت نمونه به ازاء هر 110 مترمكعب بتن يا هر 460 مترمربعسطح دال و ديوار ضروري است اما براي بسياري از سازه‌هاي خاص (بجز بتن حجيم و سد)به ازاء هر 75 مترمكعب يك نوبت نمونه‌برداري لازم است. در قالب لغزنده حداقل يكنوبت نمونه‌برداري در هر 8 ساعت كار روزانه ضروري است.
- در آبا در صورتي كه حجم هر نوبت اختلاط بيشتر از يك متر مكعب باشد براي دالو ديوار از هر 30 متر مكعببتن يا هر 150 متر مربع سطح يك نوبت نمونه‌برداري ضروري است. هم چنين در آبا برايتير و كلاف (در صورت ريختن قطعات بصورت جدا از هم) به ازاء هر 100 متر طول و برايستون ها بهازاء هر 50 متر طول يك نوبت نمونه‌برداري پيش‌بيني شده است . در تفسير جديد برايقطعاتي مانند شالوده هايي با حجم زياد، يك نمونه‌برداري از هر 60 متر مكعب بتن توصيهشده است (به ويژه هر نوبت اختلاط بيش از 2 مترم مكعب).
- در آبا گفته شده است كه اگر حجم هر نوبت اختلاط كمتر از يكمتر مكعببتن باشد ميتوان مقادير فوق را به همان نسبت كاهش داد يعني تعداد دفعات نمونه‌برداريبيشتر ميشود. مسلماً اگر به تشخيص دستگاه نظارت، كنترل كيفي مطلوبي در ساخت بتنديده نشود و يكنواختي خوبي حاصل نگردد، ميتوان از اين اختيار استفاده نمود.
- طبق روال پيش بيني شده در تفسير جديد آبا مي توان گفت اگر حجمهر نوبت اختلاط بيش از 3 متر مكعب باشد (مانند تراك ميكسر) ميتوان مقادير فوق راسه برابر نمود (از هر 90 متر مكعب بتن دال و ديوار و 450 متر مربع سطح ، 300 متر تير وكلاف و 150 متر ستون).
- طبق تفسير جديد آبا توصيه شده است نوبت‌هاي نمونه‌برداري درسازه بين طبقات مختلف و اعضاء مختلف توزيع گردد.
- در محاسبه سطح دال و ديوار فقط يك وجه آن در نظر گرفته ميشود.
- طبق آبا اگر حجم بتني در يك كارگاه از 30 مترمكعب كمتر باشد دستگاه نظارت بهتشخيص خود در صورت رضايت مي‌تواند براي بخش بدون كيفيت بتن (با توجه به سابقه مصرفبتن آماده يا طرح مخلوط خاص در ساير پروژه‌ها) از نمونه‌برداري و آزمايش مقاومتصرفنظر كند. مسلماً ناظر بايد شواهد و قرائني را دال به رضايت بخش بودن بتن دردستداشته باشد و به هرحال مسئوليت عدم نمونه‌برداري به عهده ناظر خواهد بود (در ACI برابر 38 متر مكعب).
- نتيجه هر نوبت نمونه‌برداري ميانگين نتيجه دو آزمونه در يك سن(مانند سن 28 روزه) مي‌باشد.
- آزمونه‌هاي استاندارد استوانه‌هايي به قطر 150 ميلي‌متر وارتفاع 300 ميلي‌متر است. در تفسير آبا در صورتي كه نمونه مكعبي تهيه شود، ايننمونه مي‌تواند به استوانه استاندارد تبديل شود. نحوه تبديل در جدول زير مشاهده ميشود.هم چنين در آبا مكعب 150 ميلي‌متري و 200 ميلي‌متري يكسان فرض شده است و در صورتتهيه استوانه به قطر 100 ميلي‌متر و ارتفاع 200 ميلي‌متر ضريب تبديل آن به استوانهاستاندارد98/0خواهد بود.
جدول 1: تبديل مقاومت مكعبي 150 ميلي‌متري به استوانه استاندارد وبالعكس
|
مقاومت فشاري مكعبي MPa |
≥ 25 |
30 |
35 |
40 |
45 |
50 |
55 |
|
ضريب تبديل استوانه به مكعب |
25/1 |
20/1 |
17/1 |
14/1 |
13/1 |
11/1 |
1/1 |
|
مقاومت فشاري استوانه اي استاندارد MPa |
با توجه به ضريب ≥ 20 |
25 |
30 |
35 |
40 |
45 |
50 |
|
ضريب تبديل مكعب به استوانه |
8/0 |
833/0 |
857/0 |
875/0 |
888/0 |
9/0 |
91/0 |
- در برخي آيين نامه ها و مشخصات ممكنست نحوه تبديل مقاومتمكعبي به استوانه ايمتفاوت مي‌باشد كه در آبا معتبر تلقي نمي‌شود.
- طبق تفسير جديد آبا اگر اختلاف مقاومت دو آزمونه بيشتراز 5درصد ميانگين آن دو باشد نتيجه آزمونه سوم قاضي خواهد بود در اين صورت نتيجه پرتحذف ميشود و دو نتيجه ديگر ميانگين‌گيري مي‌شوند.
- طبق تفسير جديد آبا اگر مشخص شود ايرادي در مراحل نمونه‌گيريتا آزمايش وجود دارد، نتيجه آزمونه مربوطه قابل استناد و ميانگين گيري نمي‌باشد.
- اگر خطاهاي عده‌اي در تهيه نمونه قالب‌گيري و تراكم،نگهداري و محافظت، مراقبت، حمل،عمل‌آوري و يا در انجام آزمايش تعيين مقاومت بتن وجود داشته باشد، نتيجه آن نوبتنمونه‌برداري در مرحله پذيرش ناديده گرفته ميشود و از ليست نتايج حذف مي‌گردد. در غير اينصورت از نتيجه هيچيك از آزمونهها نمي‌توان صرف نظر كرد.
- عدم يكنواختي بتن تازه، عدم تراكم صحيح و كامل، نگهداري بتندر محيطي با دماي كمتر يا بيشتر از محدوده استاندارد به ويژه در روز اول، فراهم ننمودن پوشش مانع تبخير آب،قراردادن نمونه درزير آفتاب يا در برابر باد، وجود شوك‌هاي حرارتي و رطوبتي، اعمالضربه در خروج از نمونه از قالب و در حمل و نقل به ويژه در روز اول، عمل‌آوري غيراستاندارد از نظر رطوبتي و دما، انجام آزمايش فشاري برروي آزمونه‌هاي ناصاف و غيرگونيايا لب پريده و بدون بكارگيري پوشش مناسب در سطح نمونه استوانهاي ، طبق تفسير جديد آبا دليليقابل قبول براي صرف نظرنمودن از نتايج نمونه‌برداري خواهد بود. بديهي است در غيراين صورت از نتيجه نمونه‌ها نمي توان صرف نظر كرد.