بتن خودتراكم (خودتراز)

مشخصات وراهنماي

 بتن خودتراكم (خودتراز)

Self-Compacting Concrete

مشخصات و راهنمايي بتن خود تراكم (خود تراز )  Con         Self Compacting or Self - Leveling

ترجمه و تدوين : محسن تدين                     (SCC or SLC  (

1- مقدمه:

 مهمترين توسعه انقلابي در ساخت و اجراي بتن درچند دهه اخير ، استفاده از بتن هاي خود تراكم ( خود تراز ) scc ميباشد . در ابتدا عمداً به عدم نياز به مهارتنيروي انساني و مزاياي اقتصادي آن توجه ميگرديد كه ميتوان اين مزايا را بصورت زيرفهرست نمود .

- اجراي سريعتر

- كاهشنيروي انساني لازم

- پرداختبهتر سطوح بتني

- جايدهيآسانتر

- محيطكار ايمنتر

- كاهش سر و صدادر غياب لرزش

- آزادي عملبيشتر در طراحي

- امكانبكارگيري مقاطع نازكتر

- دوام بيشتر

اين بتن ابتدا در ژاپن معمول شد وسپس در اروپا بكار گرفته شد . ساخت بتن خود تراكم با بكارگيري فوق روان كننده دربتن امكان پذير گرديد . اين بتنها هم در كارگاه و هم در ساخت قطعات پيش ساخته بكاررفت . بكارگيري اين بتن در كارهاي اجرائي با تحقيقات بيشتر در زمينه ويژگيهايفيزيكي و مكانيكي همراه شد كه در نتيجه آن محدوده وسيعي از دانش در اين زمينهايجاد گرديد كه نتايج آن در اين راهنما آمده است اين متن در سال 2002 تهيه شده استاين مشخصات و راهنماي بتن خود تراكم محصول كار EFNARC ميباشد كه در سال 1989 پايه گذاري شده و در واقع يك تشكيلاتاروپائي است كه در بريتانيا واقع ميباشد و زير نظر كميته اروپائي بتن CEB , FIB (FTP سابق ) به فعاليت ميپردازد و نتايج كار آندر آينده زمينه ساز استانداردها و آئين نامههاي اروپائي است .

European Federation &National Trade Associations ...

اين مؤسسه در زمينه بتن پاشي ، كاردر تونلهاي داراي خاك نرم و بتن خود تراكم و همچنين تعمير و حفاظت بتن و ساختكفهاي بتني و مصنوعي فعاليت نموده است و آدرسهاي پستي و پستي الكترونيك و اينترنتيمؤسسه در ذيل آمده است .

EFNARCt , Association ,House , qq west street , farnhom , surrey Guq TEN

Tel :00441252739147                fax :00441252739140     v.k.                       

( پست الكترونيكي مربوط به دبير مؤسسه ميباشد)

در زمينه scc اين مؤسسه از كارهاي انجام شده دانشگاه paisley استفاده نموده است .

2- محدودهدامنه كاربرد :

 مشخصات اين مؤسسه ، نيازهاي خاص بتن خود تراكمرا در زمينه مصالح ، نسبت ها و طرح اختلاط و كاربرد آن ارائه و تعريف ميكند .پيوستهاي موجود ، اطلاعات ارزشمندي را براي طراحان ، سازندگان و بكارگيرندگان آن وهمچنين موسسات كارفرمائي و كنترل و آزمايش فراهم مينمايد .

3-استانداردهاي مرجع :

-1 EN197                                        سيمانو تركيبات ، ويژگيها ، معيارهاي قبول و يكنواختي

-1 EN206                                          بتن، مشخصات ، عملكرد ، توليد و يكنواختي

EN450                               خاكستربادي بتن ، تعاريف ، الزامات و كنترل كيفي

EN934 -2                                          افزودنيهايبتن ، تعاريف و الزامات

EN1008                                             آباختلاط بتن

EN1509001                                      الزاماتسيستمهاي مديريت كيفيت

EN12350 -1                                     آزمايشبتن تازه –نمونه گيري

EN12350 -2                                     آزمايشبتن تازه –آزمايش اسلامپ

EN12620                                          سنگدانه‌هايبتن

EN12878                                          رنگدانهبراي مصالح ساختماني حاوي سيمان

EN13263                                          دودهسيلسي بتن –تعاريف و الزامات

4- تعاريف:

 در اين نوشته ، تعاريف زير بكارگرفته شده است .

4-1- موادكمكي اضافي ( Addition) :

 مواد ريز دانه غير آلي ( معدني ) است كه در بتنبراي بهبود خواص آن و دستيابي به خواص ويژه بكار ميرود و چسباندگي از خود بروزميدهد . اين مواد به دو دسته تقسيم ميشود

-       موادنسبتاً خنثي و كم اثر ( نوع 1)

-       مواد پوزولانيو هيدروليكي ( نوع 2 )

4-2- افزودني (Admixture ) :

موادي كه بهنگام اختلاط به مقداركم به بتن يا اجزاء آن افزوده ميشود تا خواص بتن تازه يا سخت شده را تغيير دهد واصلاح كند . اين مواد معمولاً درصد كمي از وزن سيمان است .

4-3- موادچسباننده (Binder) :

تركيبسيمان پرتلند و مواد كمك سيماني هيدروليكي يا پوزلاني را مواد چسباننده مينامند .

4-4-قابليت رواني محدود شده :

 همان مفهوم قابليت عبور را دارد                        Confined Flowability          Passing Ability

4-5- قابليت پركردن ( قابليت رواني محدود نشده ) :

 نشانه قابليت بتن براي جريان يافتن و پر كردن كاملهمه فضاي موجود در قالب را تحت وزن خود ، قابليت پر كردن مينامند . FillingAbility

4-6- موادريز دانه (Fines ) :

 معمولاً همان پودر سنگ ميباشد .

4-7- ملات(Mortar ) :

 بخشي از بتن كه شامل خمير (دو غاب ) موادچسباننده و مواد ريز دانه سنگدانه هاي ريزتر از 4ميليمتر ميباشد .

4-8- خمير(Paste ):

 بخشي از بتن شامل پودر ( مواد ريز دانه ) ، آب وهوا ميباشد .

4-9-قابليت عبور ( قابليت رواني محدود شده ) :                                             passing ability

قدرت عبور ( جريان ) بتن خود تراكماز يك سوراخ مانند فضاي بين ميلگردها بدون جدا شدگي و انسداد را قابليت عبور ياقابليت رواني محدود شده مينامند .

4-10-پودر ( مواد ريزدانه ) powder or fines :

 مواد ريزتر از 125/0 ميليمتر را مواد پودري ياريز دانه گويند اين مواد ميتوانند شامل بخشي از ماسه هاي ريز نيز باشد .

4-11- بتنخود تراكم (scc ) :

 بتني كه قادر است تحت وزنش روان شده و جريانيابد و قالب را كاملاً پر نمايد ، حتي اگر ميلگرد متراكم و انبوهي وجود داشته باشدو تياز به لرزش ندارد و در اين رابطه همگني خود را حفظ ميكند . 

4-12-مقاومت در برابر جدا شدگي ( پايداري ): (stability) Segregation Resistarce

قابليتبتن خود تراكم براي اينكه در هنگام حمل و ريختن ، مخلوط همگن خود را از دست ندهد .

4-13-پايداري (stability ) :

 همان مقاومت در برابر جدا شدگي است .

4-14-قابليت جريان غير محدود :

 همان قابليت پر كردن ميباشد .

4-15-كارآرائي (Workability ) :

 معياري براي سهولت ريختن و تراكم بتن تازه استاين يك تركيب پيچيده از مفاهيم سياليت ، چسبندگي ، قابليت حمل ، قابليت تراكم(تراكم پذيري ) و چسبناكي ميباشد . ( چسبندگي امري دروني و چسبناكي موضوعي خارجييا بروني است . (چسبندگي همان Cohesiveness و چسبناكي همانSticness است .)

5-الزامات و نيازمنديهاي اجزاء متشكله بتن خود تراكم

5-1-كليات :

الزامات اجزاء متشكله بتن خودتراكمبطور كلي مانند الزامات بتن معمولي مندرج در EN206 است . مواد بايد براي مصرف در بتن مناسب بوده و داراي مواد مضرهبيش از حد مجاز نباشد تا كيفيت و يا دوام بتن آسيب نبيند و باعث خوردگي ميلگردهانگردد .

5-2-سيمان :

 بطور كلي سيمان مناسب منطبق بر مشخصات EN197-1 ميباشد

5-3-سنگدانه ها :

سنگدانه ها بايد منطبق بر EN12620 باشد . حداكثر اندازه سنگدانه به كاربرد مورد نظر بستگي دارد و معمولاًبه 20 ميليمتر محدود ميشود .

ذرات ريزتر از 125/0 ميليمتر جزومقدار پودر ( مواد ريز دانه ) محسوب ميگردد . رطوبت سنگدانه بايد دقيقاً اندازهگيري و محاسبه شود و در ساخت بتن منظور گردد تا بتن خود تراكم از كيفيت و نسبت آببه سيمان ثابت برخوردار شود ( به بخش 8 توليد و ريختن مراجعه نماييد . )

5-4- آباختلاط :

 آب اختلاط بايد مناسب و قابل شرب باشد و برايآبهاي تصفيه شده از پسابها بايد طبق EN1008 عملنمود .

5-5-افزودنيها :

 افزودنيهاي مصرفي بايد منطبق بر  EN934 -2:2000شاملپيوست Aباشد. فوق روان كننده ها (روان كننده هاي ممتاز ) جزو ضروري بتن خود تراكم است تاكارآرائي لازم ايجاد گردد . انواع ديگر افزودني ممكنست بكار رود مثلاً مانند مواداصلاح كننده لزحت Viscosity modifying Agent (vma) براي ايجاد پايداري و عدم جداشدگي يا ماده حبابزا AirEntraining Agent ( AEA) براي بهبودمقاومت در برابر يخبندان و آبشدگي و كندگير كننده براي ايجاد تأخير در گيرش و غيره.VMA در EN934 داراي مشخصات نيست اما بايد منطبق برالزامات كلي مندرج در جدول 1 اين استاندار باشد عملكرد اين ماده بايد توسط توليدكننده و يا فروشنده مشخص گردد و منطبق بر آن باشد .

5-6- موادكمكي اضافي ( شامل پر كنندههاي معدني و رنگدانه ها )

 مناسب بودن مواد نوع 1 (نيمه خنثي ) طبق EN12620 براي مواد سنگدانه پركننده و EN12878 براي رنگدانه ها مشخص ميگردد . مناسب بودن مواد نوع 2 ( پوزلانييا هيدروليكي ) بايد طبق EN450 برايخاكستر بادي و qr EN13263 براي دوده سيليسي و BS6699 براي سرباره آسياب شده ذوب آهن كنترل شود . بخاطر نيازهايرئولوژيكي خاص بتن خود تراكم ، مواد كمكي اضافي خنثي يا فعال معمولاً براي بهبود وحفظ كارآرائي بكار ميرود همچنين عيار سيمان بايد با اين مواد تنظيم گردد تاگرمازائي بتن كاهش يابد . مواد كمكي اضافي نوع 2 ( فعال ) بطور مؤثر براي بهبودعملكرد دراز مدت بتن نيز بكار ميرود .

انواع مواد كمكي اضافي عبارتند از:

-       پودرسنگ : پودر سنگ آهك ، دولوميت يا گرانيت ميتواند براي افزايش مقاديرپودر بكار رود بخش ريزتر از 125/0 ميليمتر ميتواند مفيدتر باشد . دقت شودتادولوميت ها از خاصيت واكنش زائي با قليائيها برخوردار نباشد زيرا واكنش قليائي – كربناتيميتواند مضر باشد .

-       خاكستربادي (Fly Ash ) : خاكستربادي ماده اي غير آلي و ريز با خاصيت پوزولاني است كه ميتواند براي بهبود خواص بتنخود تراكم به مخلوط اضافه شود . بهر حال ثبات اندازه اي ( ابعادي ) ممكنست تحتتأثير قرارگيرد و بايد كنترل شود .

-       دودهسيليسي ( ميكرو سيليس ) Silica Fume :دوده سيليسي خواص رئولوژيكي و مكانيكي و شيمائي را بشدت بهبود ميبخشد . هم دوامبتن را بالا ميبرد ( بويژه در برابر خوردگي ميلگرد ها )

-       سربارهآسياب شده : سرباره ريز آسياب شده غالباً يك ماده چسباننده هيدروليكيتلقي ميشود كه همچنين ميتواند خواص رئولوژيكي بتن خودتراكم رابهبود بخشد .

-       پودر شيشهآسياب شده : اين ماده بعنوان پر كنندهاند آسياب كردن شيشه هاي بازيافتيبدست مي آيد .     و ذرات اين پودر بايدكمتر از1/0 ميليمتر و سطح ويژه آن بايد بيش از cm²/gr 2500باشد . ذرات بزرگتر ممكنست موجب بروز واكنش قليائي سيليسيگردد .

-       رنگدانهها : رنگدانه بايد براي مصرف در بتن خود تراكم طبق مشخصات EN12878 باشد .

5-7-الياف:

الياف بايد طبق استاندارد ( در حالتهيه ) EN باشد . معمولاً الياف مصرفي از نوع فولادي يا پليمري ميباشد .الياف براي افزايش كيفيت بتن بكار ميرود . الياف فولادي معمولاً براي بهبود خواصمكانيكي بتن مانند مقاومت خمشي و طاقت يا چقريگي (Toughness ) بكار ميرود الياف پليمر مكنست براي كاهش جداشدگي و جمع‌شدگي وجمع‌شدگي خميري يا افزايش مقاومت در برابر آتش سوزي بكار ميرود . سهولت اختلاط وجايدهي طبق روش مورد نظر بايد با آزمايش كارگاهي مورد بررسي و تأئيد نظارت قرارگيرد زيرا ممكنست در اين رابطه مشكلاتي را بوجود آورد ( بويژه در مورد الياففولادي اين امر از اهميت برخوردار ميباشد )

6-الزاماتو نيازمنديهاي بتن خودتراكم :

6-1-محدوده كاربرد :

 بتن خود تراكم ميتواند در قطعات پيش ساخته يا درجا بكار رود . اين بتن ميتواند بصورت بتن آماده يا ساخته شده در كارگاه باشد و بتنآماده بوسيله تراك ميكيسر در كارگاه تحويل ميگردد اين بتن ميتواند به كمك پمپ ياوسيله ديگر در سازههاي افقي و قائم بكار رود . در طراحي مخلوط ، اندازه و شكل سازه، اندازه و تراكم و انبوهي ميلگردها و پوشش بتني روي آن بايد در نظر گرفته شود .همه اينها برروي طرح اختلاط بتن خود تراكم و مشخصات خاص آن اثر ميگذارد . بخاطرخصوصيات رواني و جريان بتن خود تراكم نميتوان آنرا با سقوط آزاد در قالب ريخت مگراينكه از طريق يك لوله ريخته شود .

بتن خود تراكم اين امكان را فراهمنموده است تا سازههاي بتني را با كيفيتي ايجاد نمائيم كه امكان توليد آن با بتنمعمولي وجود نداشته است .

6-2-الزامات و نيازمنديها :

 بتن خود تراكم بايد به نحوي طراحي شود تاالزامات EN206 را برآورده سازد . اين الزامات شامل وزن مخصوص ، رشد مقاومت ،مقاومت نهائي و دوام ميباشد . بدليل مصرف پودر زياد ، بتن خود تراكم خواص جمع شدگيخميري را خزشي بيش از بتن معمول را از خود نشان ميدهد . اين موارد بايد در هنگامطراحي و تعيين مشخصات بتن خود تراكم در نظر گرفته شود . دانش امروزي در مورد اينخواص محدود است و نياز به تحقيقات بيشتري در اين رابطه احساس ميگردد . در شروعنگهداري و عمل آوري از بتن خود تراكم بايد دقت بيشتري را ملحوظ داشت و عمليات راسريعتر آغاز نمود . كار آئي بتن خود تراكم از بيشترين كارآئي مندرج در EN206 بيشتر و بالاتر است و ميتوانند با خواص زير مشخص گردد .

-       قابليت پركردن ( قابليت جريان رواني غير محدود )

-       قابليتعبور ( قابليت جريان يا رواني محدود شده )

-       مقاومت دربرابر جداشدگي ( پايداري )

بتني را ميتوان خود تراكم تلقينمود كه الزامات مربوط به اين سه خاصيت را برآورده سازد .

6-3-روشهاي آزمايش كارآئي :

آزمايشهاي مختلف متعددي ابداع شدهتا خصوصيات رواني بتن خودتراكم را مشخص نمايد . تا كنون هيچ آزمايش واحد يا تركيبينتوانسته است مورد تأئيد گسترده جهاني قرار گيرد و هر يك هواداران خاص خود را داراهستند . همچنين هيچ آزمايشي ابداع نشده كه بتواند همه ابعاد و مفاهيم كارآئي را بهنمايش گذارد و معمولاً اينكار با بيش از يك آزمايش انجام ميگردد .

روشهاي آزمايش براي مشخص نمودنابعاد مختلف كارآئي در جدول 1و2 ارائه شده است شرح آزمايش در پيوست وجود دارد .

جدول 1-فهرست آزمايشهاي خواص كارآئي بتن خودتراكم

براي طرح اختلاط اوليه بتن خودتراكم هر سه نوع جنبه كارآئي بايد مورد ارزيابي قرار گيرد تا مطمئن شويم كه همهاهداف مورد نظر بر آورده شده اند . يك آزمايش بزرگ مقياس ( واقعي ) بايد انجامگيرد تا مشخصات بتن خودتراكم طرح منتخب براي كاربرد خاص تأئيد گردد .

براي كنترل كيفي كارگاهي ، دو نوعآزمايش معمولاً براي كنترل توليد كافي است . تركيب هاي معمول عبارتند از آزمايشهاياسلامپ فلو ( جريان اسلامپ ) و قيف v يا جريان اسلامپ و حلقه J . حتي اگر فرد مجربي اين آزمايشها را انجام دهد ، يك آزمايش نيزميتواند كافي باشد .

جدول 2-خواص كارآئي بتن خودتراكم و روش آزمايش مورد نظر

6-4- معياركارآئي براي بتن تازه خود تراكم :

 الزامات مربوط به اين نوع بتن بايد در زمانجايدهي بر آورده شوند . بنابراين تغييرات محتمل در كارآرائي به هنگام حمل بايد درزمان توليد مد نظر قرار گيرد . ملاكها و معيارهاي قبول بتن خودتراكم از نظر كارآئيدر جدول 3 آماده است و براي حداكثر اندازه سنگدانه كمتر از20 ميليمتر معتبر ميباشد .

جدول 3 –معيارهاي قبول بتن خودتراكم از نظر كارآئي

ملاكها و نيازمنديهاي فوق براي هرآزمايش بر اساس دانش موجود و تجربيات فعلي ارائه شده است با توجه به پيشرفتهائي كهدر آينده حاصل ميشود ممكنست به الزامات متفاوت منجر گردد . مقاديري خارج اينمحدوده ها نيز ممكنست مورد قبول واقع شود در صورتيكه توليد كننده بتواند در شرايطخاص مانند فضاي زياد و كافي بتن ميلگردها يا ضخامت لايه كمتر از 500 ميليمتر و يافاصله كوتاه جريان از محل تخليه تا استقرار يا طرح ساده قالب و موانع ناچيز و كمثابت كند كه اين بتن بخوبي عمل مينمايد .

دقت زيادي بايد معمول گردد تامطمئن شويم هيچ نوع جداشدگي در مخلوط بوجود نمي آيد . در حال حاضر آزمايش ساده ومعتبري براي ارائه اطلاعات در مورد پايداري و جدا شدگي بتن خود تراكم در وضعيت هايمختلف اجرائي وجود ندارد . اطلاعات بيشتر براي مناسب بودن روشهاي آزمايش در پيوستارائه شده است .

7- تركيبمخلوط بتن خود تراكم :

7-1-كليات :

 تركيب مخلوط بايد همه معيارهاي عملكردي بتن تازهو سخت شده را ارضاء نمايد . براي بتن تازه با الزامات در بخش 6 تشريح شد . نيازهايبتن سخت شده در EN206 آمده است .

7-2-تركيب مخلوط اوليه :

 در طرح مخلوط ، مفيدتر آنست كه نسبت هاي اجزاءحجمي بجاي وزني مد نظر قرار گيرد . محدوده نسبتهاي نوعي براي دستيابي به بتن خودتراكم در زير آمده است . اصلاحات بيشتر براي حصول به مقاومت و ساير نيازهاي اجرائيضروري ميباشد .

-       نسبت حجميآب به پودر ( مواد ريز ) بين 8/0 تا 10/1 ميباشد .

-       عيار كلمواد پودري در هر متر مكعب 160 تا 240 ليتر ( حدود 400 تا 600 كيلو گرم ) است .

-       عيارسنگدانه درشت معمولاً 28 تا 35 درصد حجمي مخلوط ميباشد .

-       نسبت آببه سيمان با توجه به En206 انتخاب ميشود . بطور كلي مقدار آب از 200ليتر در متر مكعب تجاوز نميكند .

-       عيار ماسهبا توجه به ساير اجزاء بدست مي آيد . مقدار ماسه معمولاً بيش از 38 درصد حجمي ملاتاست ( در انگليس مقدار ماسه كمتر از 50 درصد حجم ملات و بيش از 50 درصد كل سنگدانهميباشد . خمير بايد بيش از 40 درصد حجم مخلوط باشد . در ايتاليا ماسه بايد 45 تا50 درصد حجم ملات باشد . )

-       بطور كليتوصيه ميشود طراحي مخلوط بصورت محافظه كارانه انجام شود تا خواص بتن تازه عليرغمتغييرات كيفي مواد متشكله حفظ شود . برخي تغييرات در رطوبت سنگدانه بايد مدنظرقرار گيرد . معمولاً افزودنيهاي اصلاح كننده لزجت (VMA) ابزار مفيدي براي تنظيم نوسانات ناشي از تغييرات دانه بندي ماسهو رطوبت سنگدانه ميباشد .

7-3- تعديلمخلوط :

 مخلوط آزمون هاي آزمايشگاهيبراي تأئيد خواص مخلوط اوليه بايد بكار رود . در صورت لزوم تعديل مخلوط پس از ساختمخلوط آزمون انجام ميگردد . اگر همه نيازها برآورده شود بايد مخلوط را در مقياسواقعي در كارخانه بتن آمان يا در كارگاه ساخت و مورد آزمايش قرار داد .

اگر بتن حاصله رضايت بخش نباشدبايد در طرح مخلوط تجديد نظر نمود . بسته به مشكل موجود ، روند تعديل مقتضي بصورتزير است :

-       استفادهاز پركننده اضافي يا انواع ديگر پركننده ( در صورت امكان )

-       اصلاحنسبت هاي ماسه يا سنگدانه درشت ( شن )

-       استفادهاز ماده اصلاح كننده لزجت ( درصورتيكه قبلاً در طرح مخلوط نباشد )

-       تعديلميزان مصرف فوق روان كننده و يا اصلاح كننده لزجت

-       استفادهاز افزودنيهاي ديگر ( فوق روان كننده يا VMA ) به نحوي كهبا مواد موجود سازگارتر باشد .

-       تعديلميزان مصرف افزودني در ارتباط با تعديل مقدار آب و در نتيجه نسبت آب پودر

8- توليد وريختن بتن :

8-1-كليات :

توليد بتن خودتراكم در كارگاههائيصورت ميگيرد كه وسايل و تجهيزات بتن سازي مناسب داشته باشد و بتوان بخوبي آنراكنترل نمود . كارگاه يا كارخانه مزبور بايد داراي ISO 9000 مديريت كيفيت باشد و آنرا سامان دهد و يا روش مشابه يا منطبق بااين استاندارد را مورد توجه قرار دهد . توصيه ميشود مديريت توليد براي اينكارتربيت شده باشد و همچنين تجربه ساخت اين نوع بتن را داشته باشد .

8-2- توليد بتن:

8-2-1-انبار كردن اجزاء بتن :

در صورت امكان سطح سنگدانه بايدپوشيده شود تا نوسانات رطوبتي سنگدانه به حداقل برسد . لازمست محل لازم براي انباركردن سنگدانه و مواد كمكي اضافي ( در صورت مصرف ) با كيفيت خوب فراهم شود . انباركردن افزودنيها بايد مشابه بتن معمولي انجام گردد و توصيه هاي فروشنده يا توليدكننده بايد در نظر گرفته شود .

8-2-2-اختلاط بتن :

 نيازي به مخلوط كن خاص وجود ندارد مخلوط كنداراي پره چرخان (Forced Action )

شامل مخلوط كن هاي نوع paddle . مخلوط كن هاي ريزشي آزاد (Free Fall ) شامل تراك ميكيرها و ساير انواع مخلوط كن ميتواند بكار رود .مدت اختلاط در آزمايشهاي عملي كارگاهي بايد مشخص شود . بطور كلي زمان اختلاططولاني تر از بتنهاي معمولي و سنتي است .

زمان افزودن افزودنيها از اهميتبرخوردار است و با هماهنگي توليد كننده افزودني روش كار بايد مشخص شود . اگربخواهيم رواني بتن را پس از اختلاط اوليه اصلاح كنيم ، ميتوان از افزودنيهااستفاده نمود .

8-3-كنترل توليد :

8-3-1-سنگدانه ها :

 به هنگام توليد بتنخودتراكم ، آزمايشهاي دانه بندي و رطوبت سنجي بايد بصورت مرتب و به دفعات بيشترنسبت به بتن معمولي انجام گيرد زيرا اين بتن نسبت به تغييرات حساس تر از بتنيمعمولي است .

8-3-2-نحوه اختلاط :

 در شروع يك اجزاء بتني وبدون هر گونه تجربه قبلي در زمينه طرح مخلوط خاص ، از منابع ديگر براي توليد اوليهاين بتن بايد استفاده نمود .

از آنجا كه كيفيت بتن تازه در شروعتوليد ممكنست دچار نوسان باشد ، توصيه ميشود آزمايشهاي كارآئي توسط توليد كنندهبراي هر محموله انجام گردد تا به رواني و كارآئي مورد نظر دست يابيم و از اينكارتجربه لازم زا بدست آوريم . سپس در ادامه كار ميتوان هر محموله تحويلي را با چشم ونگاه قبل از حمل به كارگاه كنترل نمود و در نتيجه تواتر آزمايشها را مطابق EN206 در نظر گرفت .

در عمل معمولاً بايد با توجه بهنتايج رطوبت سنجي سنگدانه ، نسبت هاي مخلوط بويژه مقدار آب را تعديل و اصلاح نمود.

8-4- تحويلو حمل بتن :

 با توجه به اندازه سازه بتني كه بتن خودتراكم درآن ريخته ميشود ، حجم و ظرفيت توليد ، زمان حمل و توان را بايد تنظيم نمود . توقفهاي غير منتظره توليد بتن ميتواند موجب تغييرات رواني گردد و بر روي نتايج كيفيبتن اثر گذارد .

بتن خودتراكم بايد طوري طراحي شودكه كارآئي آن الزامات موجود در قرارداد را برآورده نمايد . اگر از پمپ بتن استفادهشود ، بتن ريزي سريعتر ميگردد ، اما لازمست مطمئن شويم تحويل و ريختن بتن در زمانيكامل گردد كه بتن مزبور كارآئي مورد نظر خود را از دست نداده باشد .(در زمان حفظكارآئي WorkabilityRetention Time)

8-5-ريختن بتن :

8-5-1-كليات :

 قبل از ريختن بتن خودتراكمبايد قالب و ميلگردها طبق نقشه و مشخصات كنترل شده باشد . قالب بايد داراي شرايطخوب و مطلوبي باشد اما ضوابط خاص براي جلوگيري از هدر رفتن شيره بتن ضروري نيستمقاطعه كاران ( پيمانكاران ) ممكنست بخواهند مزاياي ممكن پمپاژ بتن از كف قالب رامورد توجه قرار دهند . اگر بتن با باكتهاي مخصوص ( skip ) ريخته شود بايد دقت لازم را در بسته بودن دريچه آن رعايت نمودبراي قالبهائي با ارتفاع بيش از 3 متر ، بتن را بايد بصورت مايع در نظر گرفت وفشار هيدروستاتيكي كامل را برروي قالب اعمال و طراحي مزبور را تصحيح نمود .

8-5-2-فاصله ( مسافت ) ريختن :

 هر چند ريختن بتن خودتراكم ساده تر از بتنمعمولي است ، موارد زير براي كاهش جدا شدگي در بتن توصيه ميشود .

-       سقوط آزادبتن را به 5 متر محدود كنيد

-       فاصلهمجاز جريان افقي از نقطه تخليه را به 10 متر محدود كنيد .

( در چاپ قبلي اين نشريه ارتفاع لايه بتنريزي به 50 سانتي متر محدود شده بود كه حذف شده است ) مقادير فوق بصورت محافظهكارانه توصيه شده است و ممكنست پيمانكار نشان دهد كه در يك كار معين ، تخطي از اينمواد امكان پذير بوده و مشكلاتي را پيش نمي آورد . به بخش 6 مراجعه شود .

8-5-3-درز سرد :

هر چند بتن خود تراكم با بتنهايقبلاً ريخته شده پيوند خوبي برقرار ميكند اما نميتوان از خسارات ناشي از ايجاد درزسرد بوسيله لرزش جلوگيري نمود و از اين نظر شبيه بتن معمولي است .

8-5-4-پرداخت سطح :

 سطح بتن خودتراكم بايد كاملاً صاف شود تا بهابعاد و خواسته مورد نظر در مشخصات پروژه دست يابيم . عمل پرداخت بايد در زمانمقتضي و مناسب و قبل از سفت شدن بتن صورت گيرد . ممكنست مشكلاتي در راه پرداخت سطحبتن با روشهاي معمول در سطح افقي و بوسيله ماله كشي مكرر با ماله يا كمچه فولاديبوجود آيد كه در اين حالت استفاده از روشهاي ديگر يا استفاده از وسايل متفاوتضروري است .

8-6- عملآوري ( نگهداري ) بتن :

 بتن خود تراكم سريعتر از بتن معمولي خشك ميشودزيرا پديده آب انداختن در سطح آن مشاهده نميشود . بنابراين عمل آوري اوليه بايد هرچه زودتر پس از ريختن بتن آغاز شود تا خطر ترك خوردگي ناشي از جمع شدگي خميري بهحداقل برسد .

9- كنترلكيفي :

9-1-كنترل كيفي توليد :

 بتن هاي خودتراكم بايد تحتكنترل توليد قرار گيرند و اين عمل طبق بند 9 دستورالعمل استاندارد EN206 انجام ميشود

9-2- قبولبتن در كارگاه :

 فروشنده و خريدار بتن خود تراكم بايد ظوابط قبولو ادعاهاي مورد نظر را در هنگام عقد قرارداد مطرح نموده و مورد توافق قرار دهند .اين مواد ميتواند شامل ضوابط حقوقي و قانوي در صورت عدم قبول بتن باشد . علاوه بركنترلهاي معمول بتن در هنگام تحويل ، يك كنترل بصري نيز بايد انجام شود . كنترلكيفي كارگاهي بايد توصيه هاي بند 6-3 را در نظر داشته باشد .

خريدار بايد مطمئن باشد كه تمامآزمايشهاي مربوط به قبول بتن در كارگاه توسط افراد مجرب و آموزش ديده و در شرايطمحيطي مناسب ( بدور از باران و باد و با وسايل و تجهيزات مناسب و كاليبره شده وبرروي سطح تراز و محكم) انجام شده است .