كنترل بتن و پذيرش آن طبق ACI و آبا

بررسي و تأمين كيفيت بتن

بررسيو تأمين كيفيت براي همه محصولات توليدي به دو صورت انجام مي‌شود.     

1-    تضمين كيفيت (QA)  

2-    كنترل كيفيت (QC)

تضمينكيفيت همواره قبل از توليد محصول و يا همزمان با توليد انجام مي شود.

نحوهانجام عمليات تضمين كيفيت هر محصول اعم از اجزاء بتن يا خود بتن و يا قطعه بتني وسازه در برگيرنده موارد زير است و همواره كنترل كيفيت مواد اوليه يا اجزاء هرمحصول، تضمين كيفيت آن محصول خواهد بود.

- آزمايش هاي كنترل كيفي مواد اوليه مصرفي

- آموزش نيروهاي انساني

- كنترل كيفيت نيروهاي انساني

- ايجاد سازمان و مديريت مناسب براي توليد

- ايجاد مديريت كيفيت مناسب براي توليد

- كنترل وسائل و دستگاه ها وكاليبره كردن وسائلاندازه گيري

- كنترل روش هاي توليد

- توجه به دستورالعمل ها، آيين نامه ها، مشخصات فنيو ضوابط موجود اجرايي

مزايايتضمين كيفيت را مي توان به صورت ذيل برشمرد.

            - كاهش احتمال مردود شدن محصول

- اقتصادي تر شدن توليد محصولي با كيفيت مناسب

-  كاهشتعداد نمونه برداري جهت كنترل كيفي

-  افزايشاطمينان به محصول توليد شده

-  كاهشهزينه هاي كنترل كيفيت محصول

-  كاهشزمان كنترل كيفي

-  حفظمنابع طبيعي و مواد اوليه و كاهش افت و ريز

-  كاهشآلودگي محيط زيست

-  استفادهبهينه از نيروي انساني و وسائل

كنترلكيفيت همواره پس از توليد هر محصول انجام مي شود.

نحوهاجراي كنترل كيفيت داراي مراحل زير است.

            - نمونه برداري از محصول توليد شدهنهايي با تواتر پيش بيني شده با استفاده از روش هاي استاندارد

            - آزمايش بر روي محصول نهايي

            - مقايسه نتايج حاصله با ويژگي هاياستاندارد يا مطلوب

            - قضاوت در مورد محصول توليد شدهنهايي (رد يا قبول هر مجموعه كه نمونه برداري از آن انجام شده است)

مزاياو معايب كنترل كيفي عبارت است از:

-  ايجاداطمينان نسبي در مورد كيفيت توليد با توجه به علم آمار و احتمال

- نياز به نمونه گيري هاي متعدد و افزايش آن براي دستيابي به اطمينان بيشتر

-  صرفهزينه قابل توجه براي نمونه گيري و آزمايش

-  صرف وقتقابل توجه براي كنترل و قضاوت در مورد محصول توليد شده نهايي

تضمينكيفيت بتن به عنوان يك محصول خاص عبارت است از:

- كنترل كيفي اجزاي بتن (سيمان، سنگدانه، آب،افزودني و الياف) پس از تهيه يا توليد

- كنترل نحوه انبار كردن اجزاي بتن در كارگاه

- كنترل كيفي اجزاي بتن پس از انبار كردن طولاني ياغلط

- كنترل كارآيي، مهارت و دانش پرسنل دست اندركارتوليد بتن

- كنترل كيفي وسائل و دستگاه هاي توليد و حمل بتن

- كاليبره كردن باسكول ها و سيستم هاي سنجش وزني ياحجمي اجزاي بتن

- كنترل مقادير و نسبت هاي بتن در هنگام ساخت

- كنترل رطوبت سنگدانه ها و نسبت آب به سيمان

- كنترل دستگاه هاي مخلوط كننده، روش و مدت اختلاط

- كنترل روش حمل و تخليه بتن و كنترل دما

• كنترل و تضمين كيفيت قطعه بتني يا سازه

كنترل و تضمين كيفيت قطعه بتني يا سازه شامل مراحل زير است كه در اين جا بتن يكي از اجزاء تلقي ميشود.

-كنترل كيفي قالب و قالب بندي

- كنترل كيفي ميلگرد و ميلگردگذاري

-كنترل كيفي بتن ريخته شده و سخت شده در قالب

-كنترل بكارگيري روش هاي استاندارد و آيين نامه هادر مراحل اجرايي

- آزمايش روي قطعه يا سازه بتني (روش بارگذاري ياتحليلي)

• كنترل كيفي بتن

كنترل كيفي بتن به عنوان محصول توليدي در دو مرحله انجام مي‌شود.

مرحله 1-كنترل كيفي بتن تازه (خميري)

مرحله 2- كنترل كيفي بتن سخت شده

مرحله 1- آزمايش هاي كنترل بتن تازه

كنترل كارآيي                     جهت كنترل سريع نسبت آب به سيمان با فرض صحت مصرف اجزاء بتن بجز آب                                               

كنترل درصد هوا                  جهتكنترل مقدار حباب هواي ايجاد شده در بتن حبابدار و كنترل يكنواختي اختلاط                                                 

كنترل وزنمخصوص             جهت كنترل صحت ساخت بتن بهويژه در بتن‌هاي سبك و سنگين و كنترليكنواختي اختلاط و مقدار هوا

كنترل دما                              جهت مقايسه با حداقل و حداكثر مجاز مشخصات فني

كنترلزمان گيرش                جهت بررسي زمانگيرش در پروژه‌هاي خاص مانند قالب لغزنده، پيش ساختگي، هواي گرم و بتن پاشي

تجزيه بتن تازه                    جهتتعيين مقادير آب، سيمان و سنگدانه‌ها و نسبت تقريبي آب به سيمان و كنترل يكنواختياختلاط

كنترل آب انداختن                    جهت بررسي وضعيت مقدار آب انداختن و سرعت آن

تغيير حجم بتن تازه                 جهت بررسي جمع‌شدگي بتن در سنين و ساعات اوليه

مرحله 2- آزمايش هاي كنترل بتن سخت شده

-       مقاومت فشاري، كششي و خمشي

-       خشك شدگي و جمع‌شدگي بتن سخت شده

-       مدول الاستيسيته استاتيكي و نسبت پواسون

-       آزمايش اولتراسونيك جهت تعيين سرعت پالس در بتن و تعيين مدلالاستيسيته ديناميكي

-       تعيين چگالي و جذب آب و تخلخل

-       تعيين عيار سيمان بتن سخت شده

-       تعيين وضعيت ميكروسكپي سيستم حباب هاي هوا

-       مقاومت بتن در برابر يخبندان و آب شدن سريع

-       مقاومت در برابر سايش

-       تهيه مغزه و تعيين مقاومت آن

-       تعيين مقاومت در برابر بيرون كشيدن

-       چكش اشميت و تعيين عدد برجهندگي

-       آزمايش بتن با اشعه گاما

-       تعيين يون كلر بتن

-       مقاومت بتن در برابر يون كلر با شاخص الكتريكي

-       مقاومت الكتريكي بتن

-       آزمايش جذب آب حجمي

-       آزمايش جذب آب سطحي

-       آزمايش جذب آب موئينه

-       تعيين نفوذپذيري تحت فشار آب

-       تعيين نفوذپذيري تحت فشار هوا

-       آزمايش هاي خزش و خستگي بتن

·    تعيين مقاومت فشاري بتن

           جهت تعيين مقاومت فشاري بتن مراحل زير انجام مي‌گيرد.      

-       كنترل بتن از نظر انطباق با مقاومت مشخصه (نمونه‌هاي عملآمده در آزمايشگاه) طبق استاندارد             ASTM C192 , C39

-       كنترل بتن از نظر يكنواختي اختلاط طبق استاندارد ASTM C94(مربوط به بتن آماده)

-       كنترل عمل‌آوري (تهيه نمونه‌هاي عمل‌آمده در كارگاه)‌ ASTM C31 , C39

-       كنترل مقاومت بتن در زمان هاي مختلف در شرايط عمل‌آوري كارگاهي (نمونه آگاهي) براي قالب‌برداريو عمل‌آوري

-       كنترل مقاومت مغزه‌هاي بتن سخت شده قطعات سازه طبقاستاندارد  ASTM C42

·   نمونه برداري از بتن تازه

-       طبق استاندارد ASTM C172 و 489 ايران

-       تهيه و عمل آوري نمونه‌هاي آزمايشي بتن در آزمايشگاه طبقاستاندارد ASTM C192 و
 581 ايران

·    نكات مربوط به نمونه‌برداري از بتن تازه

در نمونه‌برداري از بتن تازهنكات ذيل را بايد رعايت نمود.

-       بين اولين و آخرين بخش نمونه اخذ شده نبايد بيش از 15 دقيقهفاصله زماني وجود داشته باشد.

-       بخش‌هاي نمونه اخذ شده بايد به كمك يك بيل يا بيلچهمجدداً  به خوبي مخلوط شود تا يكنواختي در حداقل مدت زمان ممكن حاصلگردد.

-       آزمايش هاي تعيين اسلامپ و هواي بتن يا هر دو آنها را بايد ظرف مدت 5 دقيقه پس از تهيه آخرين بخش بتن آغاز كرد.

-       قالب‌گيري از آزمونه‌هاي مقاومتي بايد ظرف مدت 15 دقيقه پس از تهيه نمونهمخلوط شده، آغاز شود و سريعاً ادامه يابد (طبق دستور تهيه قالب).

-       آزمونه بايد در برابر باد، آفتاب و ساير عوامل تبخير سريع ونيز از نزديكي با مواد مضر و عوامل آسيب رسان محافظت شود.

-       حداقل اندازه نمونه براي آزمايش هاي مقاومت 25 ليتر است(حداقل 5 برابر حجم آزمونه‌ها) نمونه‌هاي كوچكتر براي انجام آزمايش هاي روانيودرصد هوا مجاز تلقي مي‌شوند.

-       تهيه نمونه از مخلوط كن‌هاي ثابت (بهجز بتونيرها) با مخلوط نمودن 2 بخشيا بيشتر از نمونه‌هاي اخذ شده در فواصل منظم زماني در هنگام تخليه بخش‌هاي ميانيمخلوط بتن انجام مي‌شود. هرگز نبايد از قسمت هاي اول و آخر مخلوط نمونه‌ گرفته ‌شود.نمونه اخذ شده بايد از تمام سطح جريان مخلوط گرفته شود و نبايد جدا شدگي در جريانبوجود آيد.

-       تهيه نمونه از بتونيرها با اخذ حداقل 5 بخش از بتن تخليهشده از بتونير و اختلاط آن ها انجام مي‌شود. بتن تخليه شده نبايد در معرض تبخيرشديد يا جذب آب توسط سطح جاذب باشد.

-       تهيه نمونه از تراك ميكسر با مخلوط نمودن 2 بخش يا بيشتر ازنمونه‌هاي اخذ شده در فواصل منظم زماني در هنگام تخليه بخش‌هاي مياني انجام مي‌شود.بايد از قسمت هاي اول و آخر تراك نمونه‌ گرفته شود و نبايد قبل از اختلاط كامل آبيا افزودني مورد نظر نمونه‌گيري شود. توصيه‌ مي‌شود بخش‌هاي اين نمونه از تخليه ، ،  و  تهيه شود. در انجام آزمايش رواني مي‌توان پس ازتخليه 3/0 مترمكعب بتن از تراك ميكسر نمونه‌گيري را انجام داد.

·    كنترل بتن جهت انطباق بامقاومت مشخصه (نمونه كنترلي، نمونه آزمايشي، نمونه عمل‌ آمده در آزمايشگاه)

جهت كنترل كيفيت مقاومت فشاريبتن مخلوط شده قبل از ريختن در قطعه اصلي بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.

1- ضوابط نمونه‌برداري وآزمايش

-       نمونه‌گيري بايد بصورت تصادفي (عدم نمونه‌گيري عمدي از بتنسفت‌تر يا شل‌تر يا داراي وضعيت خاص در زمان خاص) باشد تا مباني آماري پذيرش بتنمخدوش نگردد و قضاوت صحيح ميسر باشد.

-       برداشتن نمونه از آخرين محل قبل از ريختن در قطعه برداشتشود.

-       به هيچ وجه بتن‌هايي كه در قالب قطعه ريخته شده‌اند مجدداًبرداشت نشوند.  

-       هر نوبت نمونه‌گيري شامل حداقل دو آزمونه براي سن مقاومت مشخصه (28 روز) مي‌باشد كه در صورت نياز بهتعيين مقاومت بتن در سن ديگر مي‌توان تعداد آزمونه را افزايش داد.

-       با توجه به نكات مندرج در تفسير جديد آيين نامه بتن ايران بهتراست يك آزمونه اضافي براي قضاوت در زماني كه اختلاف زيادي بتن دو آزمونه وجود داردتهيه شود. اين آزمونه همان آزمونه شاهد كه اخذ آن در كارگاه ها  رايج است نمي‌باشد.

-       تهيه آزمونه‌هاي شاهد در آيين نامه خاصي پيش‌بيني نشده استاما رويه رايج در ايران است و تهيه و آزمايش آن مانعي ندارد.

-       در هر روز براي هر نوع بتن حداقل يك نوبت نمونه‌برداري لازماست.

-       حداقل 6 نوبت نمونه‌برداري از يك سازه براي يك رده بتن الزامي است(درACIپنج نوبت).

-       در ACI براي سازه هايمعمول ساختماني اخذ يك نوبت نمونه به ازاء هر 110 مترمكعب بتن يا هر 460 مترمربعسطح دال و ديوار ضروري است اما براي بسياري از سازه‌هاي خاص (بجز بتن حجيم و سد)به ازاء هر 75 مترمكعب يك نوبت نمونه‌برداري لازم است. در قالب لغزنده حداقل يكنوبت نمونه‌برداري در هر 8 ساعت كار روزانه ضروري است.

-       در آبا در صورتي كه حجم هر نوبت اختلاط بيشتر از يك متر مكعب باشد براي دالو ديوار از هر 30 متر مكعب بتنيا هر 150 متر مربع سطح يك نوبت نمونه‌برداري ضروري است. هم چنين در آبا براي تيرو كلاف (در صورت ريختن قطعات بصورت جدا از هم) به ازاء هر 100 متر طول و براي ستونها به ازاء هر 50 متر طول يك نوبتنمونه‌برداري پيش‌بيني شده است . در تفسير جديد براي قطعاتي مانند شالوده هايي با حجم زياد، يك نمونه‌برداري از هر 60 متر مكعب بتن توصيهشده است (به ويژه هر نوبت اختلاط بيش از 2 مترم مكعب).

-       در آبا گفته شده است كه اگر حجم هر نوبت اختلاط كمتر از يكمتر مكعب بتنباشد مي‌توان مقادير فوق را به همان نسبت كاهش داد يعني تعداد دفعات نمونه‌برداريبيشتر مي‌شود. مسلماً اگر به تشخيص دستگاه نظارت، كنترل كيفي مطلوبي در ساخت بتنديده نشود و يكنواختي خوبي حاصل نگردد، مي‌توان از اين اختيار استفاده نمود.

-       طبق روال پيش بيني شده در تفسير جديد آبا مي توان گفت اگر حجمهر نوبت اختلاط بيش از 3 متر مكعب باشد (مانند تراك ميكسر) مي‌توان مقادير فوق راسه برابر نمود (از هر 90 متر مكعب بتن دال و ديوار و 450 متر مربع سطح ، 300 متر تير وكلاف و 150 متر ستون).  

-       طبق تفسير جديد آبا توصيه شده است نوبت‌هاي نمونه‌برداري درسازه بين طبقات مختلف و اعضاء مختلف توزيع گردد.

-       در محاسبه سطح دال و ديوار فقط يك وجه آن در نظر گرفته مي‌شود.

-       طبق آبا اگر حجم بتني در يك كارگاه از 30 مترمكعب كمتر باشد دستگاه نظارت بهتشخيص خود در صورت رضايت مي‌تواند براي بخش بدون كيفيت بتن (با توجه به سابقه مصرفبتن آماده يا طرح مخلوط خاص در ساير پروژه‌ها) از نمونه‌برداري و آزمايش مقاومتصرفنظر كند. مسلماً ناظر بايد شواهد و قرائني را دال به رضايت بخش بودن بتن دردستداشته باشد و به هرحال مسئوليت عدم نمونه‌برداري به عهده ناظر خواهد بود     (در ACI برابر 38 متر مكعب).

-       نتيجه هر نوبت نمونه‌برداري ميانگين نتيجه دو آزمونه در يك سن(مانند سن 28 روزه) مي‌باشد.

-       آزمونه‌هاي استاندارد استوانه‌هايي به قطر 150 ميلي‌متر وارتفاع 300 ميلي‌متر است. در تفسير آبا در صورتي كه نمونه مكعبي تهيه شود، ايننمونه مي‌تواند به استوانه استاندارد تبديل شود. نحوه تبديل در جدول زير مشاهده مي‌شود.هم چنين در آبا مكعب 150 ميلي‌متري و 200 ميلي‌متري يكسان فرض شده است و در صورتتهيه استوانه به قطر 100 ميلي‌متر و ارتفاع 200 ميلي‌متر ضريب تبديل آن به استوانهاستاندارد98/0خواهد بود.

جدول 1: تبديلمقاومت مكعبي 150 ميلي‌متري به استوانه استاندارد و بالعكس

-       در برخي آيين نامه ها و مشخصات ممكنست نحوه تبديل مقاومتمكعبي به استوانه اي متفاوتمي‌باشد كه در آبا معتبر تلقي نمي‌شود.

-       طبق تفسير جديد آبا اگر اختلاف مقاومت دو آزمونه بيشتراز 5درصد ميانگين آن دو باشد نتيجه آزمونه سوم قاضي خواهد بود در اين صورت نتيجه پرتحذف مي‌شود و دو نتيجه ديگر ميانگين‌گيري مي‌شوند.

-       طبق تفسير جديد آبا اگر مشخص شود ايرادي در مراحل نمونه‌گيريتا آزمايش وجود دارد، نتيجه آزمونه مربوطه قابل استناد و ميانگين گيري نمي‌باشد.

-       اگر خطاهاي عده‌اي در تهيه نمونه قالب‌گيري و تراكم،نگهداري و محافظت، مراقبت،  حمل، عمل‌آوريو يا در انجام آزمايش تعيين مقاومت بتن وجود داشته باشد، نتيجه آن نوبت نمونه‌برداريدر مرحله پذيرش ناديده گرفته مي‌شود و از ليست نتايج حذف مي‌گردد. در  غير اينصورت از نتيجه هيچيك از آزمونهها نمي‌توان  صرف نظر كرد.

-       عدم يكنواختي بتن تازه، عدم تراكم صحيح و كامل، نگهداري بتندر محيطي با دماي كمتر يا بيشتر از محدوده استاندارد به ويژه در روز اول، فراهم ننمودن پوشش مانع تبخير آب،قراردادن نمونه درزير آفتاب يا در برابر باد، وجود شوك‌هاي حرارتي و رطوبتي، اعمالضربه در خروج از نمونه از قالب و در حمل و نقل به ويژه در روز اول، عمل‌آوري غيراستاندارد از نظر رطوبتي و دما، انجام آزمايش فشاري برروي آزمونه‌هاي ناصاف و غيرگونيايا لب پريده و بدون بكارگيري پوشش مناسب در سطح نمونه استوانهاي ، طبق تفسير جديد آبا دليلي قابل قبولبراي صرف نظر نمودناز نتايج نمونه‌برداري خواهد بود. بديهي است در غيراين صورت از نتيجه نمونه‌ها       نميتوان صرف نظر كرد.

·    ضوابط پذيرش بتن نمونه‌هايآزمايشي(عمل‌آمده در آزمايشگاه)  

-       نتايج نمونه ها بايد طبق تاريخ و ساعت اخذ آن ها فهرست گردد.

-       وقتي بتن منطبق بر رده و قابل قبول تلقي مي‌شود كه هر دوشرايط زير برقرار باشد.

 طبق ACI  (براي هر سه نمونه متوالي) :

در غيراينصورت بتن كم مقاومت تلقي مي‌شود ومشمول بررسي بتن كم مقاومت خواهد بود كه شكل و محتواي آن با آبا تقريباً يكسان است.

-       در آبا وقتي بتن منطبق بر رده و قابل قبول تلقي مي‌شود كهيكي از دو شرايط زير برآورد شود;

الف - نتيجه مقاومت هيچ يك از سه نمونه‌ متوالي كمتر از مقاومتمشخصه نباشد
 (مقاومت همه آن ها مساوي يا بيشترازمقاومت مشخصه باشد).

ب ـ شرايط دو گانه زيربرآورده شود:

-       بتن غير قابل قبول خواهد بود اگر يكي از دو شرايط زيربرقرار باشد:

-       اگر بتن منطبق بررده نباشد اما طبق شرايط فوق نيز غير قابلقبول تلقي نگردد مي‌توان به تشخيص طراح، بدون بررسي بيشتر، آن را از نظر سازه‌ايقابل قبول تلقي نمود. مسلماً طراح به درجه اهميت مقاومت فشاري بتن در منطقه موردنظر و نحوه اعمال ضرايب ايمنيدر تحليل و طراحي توجه خواهد كرد. به هرحال طراح مي‌تواند بتن را از نظر سازه‌ايبدون بررسي بيشتر قبول ننمايد. در اين صورت بايد بررسي بتن با مقاومت كم در دستوركار قرار گيرد.

-       در صورتي كه بتن از نظر انطباق با رده قبول نشود ولي از نظرتأمين مقاومت سازه‌اي پذيرفته گردد كارفرما و مسئول نظارت مي‌توانند طبقدستورالعمل موجود، پيمانكار را جريمه كنند زيرا پيمانكار ضوابط موجود در مشخصات رارعايت نكرده است.

·    كنترل بتن از نظر يكنواختياختلاط (به ويژهبراي بتن آماده)

جهت بررسي ناهمگني يايكنواختي يك بتن مخلوط شده بدليل نقص دستگاه مخلوط كن يا مدت و نحوه اختلاط و پس ازحمل و يا حتي بتن‌هاي تخليه شده در قالب بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.

-       در گام اول بررسي چشمي انجام مي‌شود و اگر يكنواختي ديدهشود معمولاً آزمايش انجام نمي‌شود.

-       در صورت وجود شك، لازم است پس از تخليه 15 درصد بتن ازمخلوط كن يا تراك ميكسر يك نمونه تهيه گردد و پس از تخليه 85 درصد از بتن با فاصلهكمتر از 15 دقيقه نمونه ديگري تهيه شود. انجام آزمايش هاي اسلامپ، وزن مخصوص، دانه‌بنديسنگدانه‌ها، درصد حباب هوا  و مقاومتفشاري بالا براي تعيين يكنواختي بتن ضروري است.

-       نتايج‌ آزمايش هاي انجام شده برروي دو نمونه (هر نمونه بايدحداقل سه آزمونه استوانه اي در سن مورد نظر داشته باشد) نبايد اختلافي بيش از حدمجاز جدول زير داشته باشد.

جدول 2

·    كنترل عمل‌آوري بتن

جهت بررسي و قضاوت در موردنحوه و مدت عمل‌آوري رطوبتي (مراقبت)، عمل‌آوري حرارتي (پروراندن) و عمل‌آوري حفاظتي (محافظت)‌ در صورت بروز شك درصحت نحوه عمل‌آوري و كفايت مدت آن بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.

-       نمونه‌اي متشكل از چند آزمونه بايد تهيه شود و در شرايطكارگاهي از نظر عمل‌آوري و دقيقاً شبيه قطعات اصلي سازه، نگهداري گردد. در همان زمان بايد نمونه‌اي نيز ازهمان بتن تهيه و در شرايط عمل‌آوري آزمايشگاهي نگهداري شود.

-       پس از گذشت 28 روز (سن مقاومت مشخصه)، نتيجه ميانگين هركدام از دو نوع نمونه كه در شرايط متفاوتي عمل‌آوري شده‌اند، بدست مي‌‌آيد.

-       در صورتي عمل‌آوري قابل قبول تلقي مي‌شود كه يكي از دوشرايط زير برقرار باشد:

-  مقاومت فشاري عمل‌آوري شده در شرايط كارگاهي،  مقاومت فشاري نمونه‌هاي عمل آمده در آزمايشگاه و مقاومت مشخصه فشار بتن هستند.

-       در صورتي كه هيچ يك از اين شرايط برآورده نشود روش عمل‌آوري (نحوه و مدت)قابل قبول نيست و بايد اقداماتي براي بهبود انجام گيرد. لازم به ذكر است كه 15درصد كاهش مقاومت در كارگاه پذيرفته شده است.

·    كنترل مقاومت بتن در زمآن هايمورد نظر در شرايط عمل‌آوري واقعي كارگاهي (نمونه‌آگاهي)

جهت بررسي و آگاهي يافتن ازكيفيت بتن در موعدهاي خاص براي باز كردن قالب زيرين يا برداشتن پايه اطمينان، حمل و نقل قطعات پيش ساخته،مقاومت موجود در طي عمل‌آوري در زمان هاي مختلف به ويژه براي قطعات پيش ساخته وغيره بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.

-       نمونه‌اي از بتن (شامل حداقل 2 آزمايش براي يك سن) تهيه ‌شودو در شرايط عمل‌آوري واقعي كارگاهي نگهداري مي‌گردد و در سن مورد نظر مقاومت آنتعيين ‌شود. در اين حالت نياز به مقايسه با مقاومت نمونه‌هاي عمل‌ آمده درآزمايشگاه وجود ندارد.  

-       در صورتي كه مقاومت موجود به ميزان مورد نظر و دلخواه رسيدهباشد مي‌توان قالب‌برداري را به انجام رسانيد يا قطعات پيش ساخته را جابجا كرد ويا نوع و مدت عمل‌آوري تسريع شده را مشخص كرد.

·    كنترل مقاومت مغزه‌هاي بتنسخت شده قطعات سازه

جهت بررسي بتن كم مقاومت،بررسي نحوه بتن‌ريزي، تراكم و عمل‌آوري مشكوك، ارزيابي سازه‌هاي اجرا شده و ايمنيآن، بررسي و ارزيابي سازه‌هاي آسيب ديده  بايستيموارد ذيل را در نظر گرفت.

-       در صورتي كه منطقه ضعيف در بررسي بتن كم مقاومت مشخص شدهباشد يا احتمال ضعف در آن جا داده شود ضمن بررسي مدارك كارگاهي و پس از انجام آزمايشهاي شناسايي توسطچكش اشميت يا اولتراسوتيك تهيه حداقل سه مغزه از نقاط ضعيف انجام مي‌شود. مناطقمشكوك يا محل هايي براياخذ مغزه در بررسي و ارزيابي سازه‌هاي اجرا شده يا آسيب ديده بايد توسط ناظر يامشاور مشخص شود و مغزه‌ها اخذ شودكه در اين حالت ممكن است مغزه‌ها بيش از سه مغزه‌باشد.

-       بهتر است محل مزبور فاقد ميلگرد باشد و در جايي واقع شود كه آسيب و ضعف اساسي در عضو بوجود نياورد. تهيهمغزه از قطعاتي كه ارتفاع (ضخامت)‌آن ها از نظر مغزه كمتر باشد امكان پذير نيست. دراين حالت از دستگاه هايي كه محل ميلگرد رامشخص مي كند استفاده مي‌شود.

-       پس از تهيه مغزه‌ها بايد سر و ته آن بريده شود و كلاهك‌گذاريگردد. توصيه مي‌شود حتي اگر سطح خارجي صاف باشد باز هم به ميزان 2 تا 3 سانت بريدهشود تا ترك هاي ناشياز   جمع شدگي، بر مقاومت موجود اثر نگذارد.

-       مغزه ها به صورت خشك يا اشباع تحت آزمايش فشاري قرار مي‌گيرند. دربررسي بتن معمولاً به شرايط بهره‌برداري توجه مي‌شود و شرايط رطوبتي مغزه مشخص مي‌شود.براي مغزه‌هاي خشك بايد 7 روز آن ها را در دماي 16 تا 27 درجه و در رطوبت نسبيكمتر از 60 درصد نگهداشت در صورتي كه شرايط اشباع مد نظر باشد مغزه‌ها بايد به مدتحداقل 40 ساعت در آب (يا آب آهك) غوطه‌ور شوند. بديهي است در صورت نياز به اشباعكردن، عمل كلاهك گذاري پس از خروج از آب انجام مي‌شود.

-       نتايج آزمايش مقاومت فشاري مغزه‌ها بايد به مقاومت نمونهاستوانه اي استاندارد تبديل شود. دو نوع ضريب تبديل در اين رابطه بكار مي‌رود.ضرايب تبديل مقاومت مغزه بدليل نداشتن نسبت ارتفاع به قطر مورد نظر در جدول زيرديده مي‌شوند. حداقل قطر مغزه معمولاً 100 ميلي‌متر است، لذا ارتفاع مغزه نيز نمي‌تواندكمتر از 100 ميلي‌متر باشد. در صورتي كه قطر مغزه 100 ميلي‌متر باشد بايد آن را بر02/1 تقسيم نمود تا مقاومت قطر 150 ميلي متري بدست آيد.

جدول 3: ضرايب تبديل مقاومت نمونه استوانه اي با نسبت ارتفاع به قطركمتر از 2 به مقاومت نمونه استاندارد

-       مقادير جدول(3) براي بتن‌هاي معمولي يا بتن‌هاي سبك باچگالي بيشتر از  kg/m³1600  (به صورت خشك يا اشباع) بكار مي‌رود و مقاومت نمونه‌ها بايد بين14 تا 42 مگاپاسكال باشد. از درون‌يابي مي‌توان ضريب تبديل را بدست آورد و در صورتيكه نسبت ارتفاع به قطر مغزه بيشتر از 1/2 باشد بايد آن را كوتاه‌تر نمود.

-       نتايج هر آزمونه و متوسط آن ها بايد پس از تبديل به مقاومتاستوانه استاندارد در گزارش آورده شوند.

·    بررسي بتن كم مقاومت

جهت بررسي وضعيت بتن سازه ازنظر عملكرد عضو يا كل سازه به واسطه وجود بتن كم مقاومت يا غير قابل قبول در سازه يا عضو بايستيموارد ذيل را در نظر گرفت.

-       با وجود عدم انطباق بتن بررده مورد نظر و غير قابل قبولبودن آن ممكن است بتن از نظر سازه‌اي مورد قبول واقع شود و يا قطعه يا سازهپذيرفته شود. بديهي است قبول بتن از نظر سازه‌اي، رافع مسئوليت پيمانكار نيست و كارفرما مي‌تواند جريمه‌هايلازم را در نظر بگيرد.

-       تدابير زير را براي بررسي بتن كم مقاومت و حصول اطمينان ازظرفيت باربري سازه مي‌توان به ترتيب موجود اتخاذ نمود. برخي از آن ها در مراحل اولكاملاً تحليلي و برخي از آن ها در مرحله دوم توأم با آزمايش است.

-       در وهله اول، مي‌توان همان مقاومت كم را مورد استفاده قرار داد.با استفاده از تحليل موجود سازه و صرفاً با دقت در تحليل مقاطع (بدون تحليل مجدد وطراحي مجدد) اگر بتوان نشان داد به ازاي مقاومت بتن كمتر از مقاومت مشخصه نيزظرفيت باربري سازه تأمين مي‌شود، نوع بتن از نظر تأمين مقاومت سازه‌اي قابل قبولاست. بكارگيري ابعاد بزرگتر و مصرف ميلگرد بيشتر براي بكارگيري تعداد صحيحي ازميلگرد و يكسان بودن قطر  آن هاعاملي براي جواب گرفتن در اين مرحله مي‌باشد.

-       در صورتي كه در طي انجام مراحل فوق نتيجه‌اي حاصل نشود مي‌توانبا تحليل و طراحي مجدد و با فرض وجود بتن كم مقاومت در قسمت هايي از سازه كه احتمال مي‌رود در اين نقاط مصرف شده باشد،كنترل باربري سازه و مقاطع آن را به انجام رسانيد. مسلماً در اين مرحله، از تلاش ها ولنگرهاي هر عضو كه در تحليل مجدد سازه بدست آمده است، استفاده مي‌شود. بسياري ازاقدامات انجام شده در طراحي مانند تيپ كردن اعضاء و تقريب‌هاي مربوط به تحليل وغيره مي‌تواند باعث شود كه در اين مرحله نتيجه حاصل شود و بتوان بتن را از نظرتأمين مقاومت سازه‌اي قابل قبول تلقي نمود . داشتن بايگاني براي بررسي مدارككارگاهي شرط مهمي براي استفاده از اين بند مي‌باشد و دقت در اين مرحله مي‌توانداحتمال قبول بتن را از نظر سازه‌اي بيشتر نمايد.

-       در صورتي كه بررسي‌هاي تحليلي فوق به سرانجام نرسد، مغزه‌گيرياز قسمت هائي كه احتمال وجود بتن با مقاومت كمتر در آن ها داده مي‌شود در دستور كار قرار مي‌گيرد.حداقل سه مغزه از قسمت هايي از سازه كه نمونه بتن آن ها شرايط پذيرش را فراهم نكرده‌اند،تهيه مي‌شود و در صورتي بتن از نظر تأمين مقاومت پذيرفته مي‌شود كه شرايط زيربرآورده شود. كه در اين صورت نيازي به بررسي‌هاي تحليلي فوق وجود نخواهد داشت.

   مغزه‌ها

در اين حالت 15 درصد كاهش درمتوسط مقاومت مغزه‌ها و 25 درصد كاهش در مقاومت حداقل مغزه‌ها مجاز شمرده شده استزيرا در عمليات بتن‌ريزي، تراكم و عمل‌آوري در كارگاه كاستي‌هايي نسبت به تهيه نمونه‌هاي عمل‌آمده در آزمايشگاه وجود دارد.

-       اگر  به هر دليل درمورد مغز‌ه‌هاي اخذ شده (قبول يا رد شده) شكي وجود داشت، مي‌توان مغزه‌گيري راتكرار نمود مسلماً در صورتي كه عضو مورد نظر يا سازه از اهميت و حساسيت ويژه ايبرخوردار باشد و يا مسئول نظارت در انتخاب نقاط مورد نظر براي مغزه‌گيري شك نمايد،تكرار مغزه‌گيري توصيه مي‌شود.

-       در صورتي كه با انجام مراحل فوق باز هم نتوان بتن را از نظرسازه‌اي و تأمين مقاومت ، قابل قبول تلقي نمود و ترديد در مورد آن كماكان باقي بماند، ظرفيت باربريعضو و سازه با آزمايش بارگذاري برروي عضو خمشي مشكوك مورد بررسي قرار مي گيرد.بديهي است اين امر براي اعضاء غير خمشي و يا حتي برخي اعضاء خمشي ميسر نيست . اينآزمايش طبق ضوابط آبا در فصل 19 و ACI 437 انجام مي‌شود ونتيجه آن نشان مي دهد كه عضو مشكوك در زير بار استاتيكي آزمايش رفتار قابل قبوليرا ارائه مي‌دهد يا نه؟ اما اين آزمايش از اين كه نشان دهد صرفاً بتن داراي مقاومت مطلوب و قابل قبول استعاجز مي‌باشد. طراحي محافظه كارانه، اجراي قطعات با ابعاد بزرگتر، مصرف ميلگردبيشتر و با مقاومت بالاتر از مقاومت مشخصه و يا ايجاد بازوي لنگر بيشتر به دليلنحوه قرارگيري ميلگردها از جمله دلايلي است كه حتي مصرف بتن كم مقاومت نيز، ظرفيتباربري قابل قبولي را در آزمايش بارگذاري نشان مي‌دهد. از طرفي ممكن است حتي درصورتي كه بتن قابل قبول و منطبق بررده هر مصرف، شده باشد، بارگذاري جواب قابلقبولي ندهد. بنابراين تفكيك صحت طراحي و اجراي صحيح و مصرف مصالح منطبق با مشخصاتاز يكديگر با آزمايش بارگذاري به سهولت امكان پذير نمي‌باشد.

-       در آبا گفته شده است كه در كنار آزمايش بارگذاري مي‌تواناقدامات مقتضي ديگري را به اجرا درآورد. غالباً اين تصور پيش مي‌آيد كه مقصود ازاقدامات مقتضي ديگر احتمالاً تخريب بتن و قطعه مردود مي‌باشد اما چنين تصوري صحيحنيست. ممكن است با تغيير بارهاي مرده قطعه (تغيير نقشه، تغيير مصالح و جزئياتاجرا) ‌بتوان بتن و سازه را از نظر تأمين مقاومت و باربري سازه‌اي قابل قبول تلقينمود. تغيير شرايط بهره‌برداري و هم چنين تغيير بار زنده نيز   از جمله اقداماتي است كه مي‌تواند انجام شود. درهر صورت اين اقدامات بايد با نظر مساعد كارفرما و زير نظر دستگاه نظارت و طراحپروژه به دقت و با بررسي جميع جهات صورت گيرد.

-       ممكن است بتوان با تقويت و ترميم بتن و سازه و اتخاذ روشهاي مناسب، بتن را از نظر سازه‌اي بهحد قابل قبول رساند كه از جمله اقدامات مقتضي تلقي مي‌شود.

-       از جمله اقدامات مقتضي ديگر آن است كه اگر مقاومت مغزه‌هاطبق ضوابط فوق مورد پذيرش واقع نشده باشد مي‌توان اين مقاومت كم و غير قابل قبولرا در محاسبات سازه‌اي و مقطع مانند روش هاي تحليلي بكار برد و در مورد قابل قبولبودن بتن از نظر سازه‌اي اظهار نظر كرد. در اين حالت بايد توجه شود كه مقاومت مغزهرا نمي‌توان مستقيماً در روابط طراحي و تحليل مقطع بكار برد ولازم است آن را بر 85/0 تقسيم نمود و سپس از آن استفاده كرد و يا ضرايب ايمني مربوط به بتن را افزايش داد زيرا در روابط موجود ازمقاومت مشخصه (پتانسيل) ‌استفاده شده است در حالي كه مقاومت مغزه يك مقاومت موجود (اكتيو) به حساب مي‌آيد

-       ضعف مقاومتي بتن اغلب نشانه افزايش نسبت آب به سيمان است كهباعث كم شدن پايايي و افزايش           نفوذ پذيري بتن خواهد بود. در اين موارد لازم است ضوابطپايايي نيزمورد توجه قرار گيرد. در اين حالت مي‌توان حدس زد كه نسبت آب به سيمان مخلوط بتنتا چه حد افزايش يافته است و سپس به طرح مسئله دوام و پايايي پرداخت.

-       نكته ديگري كه بايد بدان توجه نمود موضوع پيوستگي بتن باميلگردهاست . اين پيوستگي متناسب با مقاومت فشاري بتن مي‌باشد و ضعف در مقاومت بتنباعث ضعف در پيوستگي است كه كنترل آن در محاسبات سازه و طول پوشش ميلگردها ضروريمي‌باشد.

-       اگر در شرايط خصوصي يا مشخصات فني خصوصي موارد ديگري مطرحشده باشد رعايت آن ها نيز در كنار بررسي بتن كم مقاومت ضروري است كه البته دربيشتر موارد موضوع پايايي اهميت بيشتري دارد.

-       تخريب بخش هايي از سازه معمولاً به عنوان آخرين راه حل بايد مد نظر قرارگيرد. تخريب بتن و سازه علاوهبر هدر رفتن سرمايه‌هاي ملي مي‌تواند آثار نامطلوبي را بر بخش‌هاي سالم و قابلقبول برجاي گذارد. تخريب بايد طبق دستور دستگاه نظارت و زير نظر ناظر و با دقتتمام انجام گيرد و از اعمال ضربه براي تخريب حتي‌الامكان خودداري شود.

-       به هرحال با پذيرش بتن از نظر سازه‌اي مسئله جريمه منتفي نيستو مي‌تواند طبق ضوابطي محاسبه گردد و وصول شود.

·    آزمايش بارگذاري اعضاء خمشي

جهت بررسي ظرفيت باربري خمشياعضاء سازه مانند تير و دال جهت قبول يا رد بتن از نظر سازه‌اي و يا ارزيابي سازه‌هاياجراء شده و ايمني آن و يا ارزيابي سازه‌هاي آسيب ديده و يا عدم انطباق با آييننامه فعلي در زمان ساخت و يا تغيير شرايط بهره‌برداري بايستي موارد ذيل را در نظرگرفت.

-       دستگاه نظارت در صورت بروز و وجود ترديد در ظرفيت باربري پساز انجام محاسبات تحليلي مي‌تواند درخواست آزمايش بارگذاري را برروي قسمت مشكوك ويا تمام سازه ارائه نمايد.

-       آزمايش بارگذاري بايد تحت نظر نظارت و پس از گذشت حداقل 8هفته از زمان اجراء آن قسمت مشكوك انجام شود مگر آن كه طراح و كارفرما و پيمانكار همگي با انجام آزمايش در سنكمتر موافقت كنند.

-       آزمايش بارگذاري بايد به نحوي انجام گيرد كه اولاً منجر بهخرابي و ريزش سازه يا بخشي از آن نشود و در صورت بروز خرابي، امنيت جاني افراد وسالم ماندن تجهيزات موجود تأمين شود. ملاحظات ايمني نبايد بر نتايج آزمايش و خيزهااثر گذارند.

-       هدايت و انجام آزمايش توسط مهندس ذيصلاح و با سابقه در اينكار كه مورد قبول نظارت باشد ضروري است.

-       اگر قرار باشد فقط قسمتي از سازه بارگذاري شود بايد به نحويبارگذاري گردد كه عامل ضعف مورد شك   به خوبي بررسي شود. اين امر در تيرها و دال هاي يكسره داراياهميت زيادي است و بايد به توزيع بار برروي عضو خمشي و ايجاد حداكثر لنگر و تلاش هايممكن توجه نمود.

-       48ساعت قبل از آن كه بارهاي آزمايش وارد شود، لازم است بارمرده قطعات كامل شود و تازمان اتمام آزمايش در محل باقي بماند و معمولاً بار مرده به دلايلي هنوزدر اين زمان كامل نيست كه در اين صورت اعمال تتمه بار مرده (بدون ضريب) لازم است.

-       بارهاي وارده مي‌تواند توسط مصالح مختلف و با قرار دادنبرروي عضو خمشي اعمال گردد. استفاده از كيسه‌هاي توزين شده مواد و مصالح ساختمانييا غير ساختماني، آجر، بلوك، جدول و ... بلامانع است اما بايد وزن متوسط اين مصالحرا بدست آورد. امكان استفاده از ماسه يا خاك به صورت فله‌اي و بدون كيسه نيز وجود دارد اما هر نوع مصالحبارگذاري نبايد در هنگامي كه روي عضو قرار دارد داراي اثر قوس باشد و بتواند بارخود را مستقيماً در همان نقطه وارد نمايد.

-       قبل از اين كه تتمه بار مرده وارد شود بايد ابعاد محل بارگذاري، ابعادمقطع عضو يا اعضاء مورد نظر و روند كار مشخص شود و مقدار تتمه بار مرده لازم و مقدار بارهايآزمايشي در كل و در هر مرحله مشخص گردد و مصالح بارگذاري تهيه شود تا در حين كارمشكل يا وقفه ناخواسته پيش نيايد.

-       پس از اعمال تتمه بار مرده لازم است مباني قرائت‌هاي خيز وتغيير مكان ها قبل از اعمال بار آزمايش مشخص شود و اقدامات لازم جهت نصب تير مرجعو وسايل اندازه‌گيري صورت گيرد. بديهي است مبناي قرائت خيز بايد چنان باشد كه فقطخيز را در نقطه مورد نظر در اثر بارگذاري برروي قطعه مزبور نشان دهد و تأثير تغييرطول ساير اعضاء در خيز مربوطه وارد نشود. معمولاً براي اين امر تير مرجع را بررويستون ها يا ديواره‌هاي بار مربوطه قرار مي‌دهند تا بطور خودكار تغيير شكل قائم آنها از كل خيز كسر گردد و خيز خالص بدست آيد.          خيزمعمولاً در نقاطي كه احتمال داده مي‌شود حداكثر خيز و تغيير شكل حاصل شود اندازه‌گيريمي‌شود.

-       بار آزمايش با احتساب بار مرده موجود در هنگام آزمايش برابر95/0 بار نهايي مرده و زنده (با ضريب) واقع مي‌شود و برروي عضو يا بخش مورد نظروارد مي‌گردد. بار زنده با مراعات ضوابط كاهش سربارها طبق      آييننامه بارگذاري مورد نظر مشخص مي‌شود. بنابراين باري كه بايد علاوه بر اعمال تتمهبار مرده وارد آيد عبارت است از :

                  (L 5/1 + D 25/1) 95/0 =بار كل آزمايش

L                                            425/1 + D 1875/0 = D – (L 5/1+ D 25/1) 95/0 =بار آزمايش

بطور مثالاگر Dبرابر  Kg/m²500 و Kg/m²200 = L باشد بارآزمايش عبارت است از :

                                                          Kg/cm²  380 =200 × 425/1 + 500 × 1875/0 = بار آزمايش

اين بار علاوه بر بار مرده Kg/m²500 به عضو مزبور وارد مي‌شود كه بار كل در واقع Kg/m²  880 است در حالي كه بارهاي مرده وزنده سرويس جمعاً Kg/m2 700 مي‌باشد.

مسلماً اگر دهانه بزرگي وجودداشته باشد و طبق آيين نامه‌هاي بارگذاري، كاهش سربار مجاز باشد، بايد آن را كاهش داد.

-       بار آزمايش بايد حداقل در چهار مرحله و با افزايش تقريباًيكسان در هر مرحله بدون وارد كردن ضربه به سازه اعمال شود. در اين مرحله هدايت تيمو نظارت بر آن كاملاً ضروري است و بايد از توزيع يكنواخت بار و اعمال همه آن (نهكم و نه زياد)‌ بر عضو خمشي مطمئن گرديد و از عملكرد قوسي مصالح بارگذاري جلوگيريبه عمل آورد. 

توصيه مي‌شود در انتهاي يكمرحله از مراحل بارگذاري، بار سرويس مرده و زنده اعمال شده باشد به همين دليلافزايش دقيقاً يكسان مطرح نشده است. در مثال فوق‌ اگر در چهار مرحله بارگذاري شود،بارگذاري هر مرحله Kg/m²  95 خواهد بود ومسلماً پس از مراحل اول 595 و پس از مرحله دوم Kg/m²690وجود خواهد داشت كه مي‌توان آن را به 700 رسانيد و مرحله بعدي را Kg/m²85 در نظر گرفت.

برخي علاقمندند در زير بارسرويس نيز وضعيت عضو موردنظر را دقيقاً بررسي نمايند كه در اين مرحله مي‌توانندخواسته‌هاي خود را به اجرا در آورند.

-       در آبا و ACI 318 زمانشروع بارگذاري مرحله بعد مشخص نشده است. در ACI 437 براي اعمال هرمرحله از بار بايد خيز در فواصل زماني مساوي اندازه‌گيري شود تا تغيير شكلها تقريباً به وضعيت مقادير ثابتبرسند. براي اين منظور اگر تغيير بين دو قرائت خيز متوالي به فاصله حداقل 2 ساعتاز 10 درصد خيز كل اوليه ثبت شده براي مرحل بارگذاري جاري تجاوز نكند، مي‌توانتغيير شكل ها را تقريباً ثابت شده تلقي كرد و بار مرحله بعدي را وارد نمود.

-       اگر در طول آزمايش خيزها بهمراتب از حداكثر خيز مجاز تجاوز نمايدآزمايش را بايد متوقف كرد اما در صورت صلاحديد مهندس ناظر و مهندس آزمايش كننده،آزمايش مي‌تواند ادامه يابد كه اين مسئله دقيقاً به اين كه آزمايش در چه مرحله‌اي است و چه وضعيتي در قطعه حاكم استو چه تدابيري براي جلوگيري از خرابي و آسيب ديدگي تدارك ديدهشده،‌ مربوط مي‌شود.

-       مهندس آزمايش كننده بايد مرتباً در هر مرحله بارگذاري،تغيير شكل ها، تركها، چرخش‌ها و غيره را كنترل نمايد.بديهي است قبل از انجام و شروع آزمايش نيز وضعيت قطعه يا اعضاء از نزديك بايدبررسي و ثبت شده باشد تا تغييرات حاصله بتواند مشخص شود. اين بررسي ها مي‌تواندمنجر به دستور قطع آزمايش و يا تداوم آن گردد.

-       رسم منحني بار تغيير شكل (خيز) براي نقاط بحراني كه در آنخيز اندازه‌گيري مي‌شود مي‌تواند انجام شود كه دستگاه هاي الكترونيكي ثبات مي‌توانند كمك مؤثري باشند و پاسخي ازطرف سازه براي بارگذاري و رسيدن به ظرفيت باربري نهايي تلقي مي‌شوند.

-       پس از اين كه چهار مرحله بارگذاري (يا بيشتر) با بارهاي آزمايشي كاملشد، بايد پس از 24 ساعت خيز را قرائت كرد (قرائت اوليه).

-       سپس بايد بلافاصله اقدام به باربرداري نمود. بار برداريمعمولاً در 2 مرحله يا بيشتر انجام مي‌شود و مقدار بار برداشته شده در هر مرحلهنبايد از دو برابر مقدار بارگذاري در هر مرحله تجاوز نمايد.

-       شروع باربرداري هر مرحله نيز تابع ضوابط بارگذاري در هرمرحله است با اين تفاوت كه در اين جا خيزها در حال كاهش است و وقتي آهنگ برگشت خيز ثابت شدمرحله بعدي باربرداري آغاز مي‌شود. مسلماً در اين حالت بار مرده سرويس وجود خواهدداشت.

-       24ساعت پس از حذف بار آزمايش قرائت نهايي خيز انجام مي‌گيرد.

-       معيار پذيرش سازه از نظر ظرفيت باربري آن است كه خيز حاصلاز قرائت اوليه در پايان بارگذاري با بار آزمايش از مقدار مجاز زير تجاوز نكند

كه در آن L_tطول دهانه (فاصله محور تا محور تكيه‌گاه و يا فاصله آزاد بين تكيه‌گاهها به اضافه ارتفاع عضو، ‌هر كدامكوچكتر است، مي‌باشد. در تيرها يا دال هاي طره‌اي طول مربوطه در برابر فاصله تكيه‌گاه تا انتهايطره است و hارتفاع قطعه مي‌باشد

هم چنين نبايد آثار شكست يا گسيختگي ريختن بتن و چرخش مشاهده شود وگرنه نبايد اجازهآزمايش مجدد  هم در آن قسمت داده شود.

-       در صورتي كه خيز موجود از حد مجاز فوق تجاوز نمايد اما برگشت تغييرمكان طي 24 ساعت پس از حذف بار آزمايش مساوي با 75 درصد حداكثر خيز اوليه باشدظرفيت باربري تأمين است در غير اين صورت نمي‌توان سازه يا عضو را از اين نظر قبولنمود. برگشت خيز نشانه رفتار الاستيك مي‌باشد و نشان مي دهد سازه به محدودهپلاستيك به صورت جدي وارد نشده است (‌در عضو پيش تنيده اين مقدار 80 درصد است).زير بار سرويس نبايد از خيز محاسباتي طراحي تجاوز شود و تركي بوجود آيد.

-       درصورتي كه قطعات از نوع غير پيش تنيده و در  آزمايش مردود تلقي شده باشند مي‌توان آن را پساز حداقل 72 ساعت از شروع باربرداري مجدداً مورد آزمايش قرار داد. در اين حالت اگرترك يا شكست و گسيختگي خاصي مشاهده نشود و برگشت تغيير مكان نيز مساوي يا بيشتر از80 درصد حداكثر خيز اوليه در آزمايش مجدد باشد مي‌توان آن را قبول نمود.

-       اگر باز هم قطعه مردود شود اما ترك و خرابي حاصل گردد وقطعه تعمير شود يا سطح انتظار از قطعه تغيير كند نبايد آزمايش مجدد انجام گردد مگراين كه درتعمير و مقاوم سازي سطح كيفي سازه ارتقاء يافته باشد.