اجرای سازه های بتنی با قالب لغزنده

قالب لغزنده Slip-form

1- تعريف

               قالب لغزان يا قالب لغزنده (Slip Form or  Slip-Forming) يك نوع روش قالب بندي و پيشبرد قالب است كهمسلماً قالب با حركات مقطعي تدريجي در فواصل زماني مشخص شده به جلو يا بالا حركتمي كند و    بتن ريزي وميلگردگذاري به صورت تقريباً پيوسته ادامه مييابد.

در قالبلغزنده سطح قالب همواره در تماس با بتن بوده و از آن فاصله نمي گيرد ولي بر روي آنليز       مي خورد.

               براي جلوگيري از خلط مفهوم قالبلغزنده و قالب بالارونده (ClimbingForm) بايد به ايننكته توجه نمود كه قالب بالارونده در هر نوبت در محل موردنظر مستقر و بسته مي شودو پس از تكميل ميلگردگذاري و      بتن ريزي و گيرش و سخت شدن بتن در زمان موردنظر باز مي گردد ودر محل و موقعيت جديد (در ادامه كار        به صورت افقي يا قائم و يا شيبدار) مجدداً بسته مي شود.

2- فلسفه بكارگيري قالب لغزنده

    بشر سال ها با شيوه معمولي قالب بتن را مستقر مي نمود و بتن ريزي رابه انجام مي رساند و در ادامه اين مراحل را تكرار مي كرد و در نتيجه زمان زيادي رابه ويژه براي سازه هاي مرتفع تلف مي نمود.

براي تسريعدر ساخت سازه هاي مختلف مخصوصاً سازه هاي مرتفع، فن ساخت به كمك قالب لغزنده بوجودآمد كه روش اصلاح شده يا تغيير يافته نوعي قالب بالارونده با خود بالابر بود.

3- تاريخچه

               ظاهراً روس ها فن ساخت قطعات بهكمك قالب لغزنده قائم را ابداع نموده اند و سپس در اروپا و آمريكا اين روش توسعهيافته و تكميل شده است. هر چند برخي ابداع آن را مربوط به ايالات متحده مي دانند ومعتقدند بعد از جنگ جهاني دوم به اروپا رفته است. از آنجا كه وسايل و تجهيزات قالبدر اين شيوه ساخت مانند يك ماشين كار مي كند، مي تواند داراي انواع مختلف باجزئيات كاملاً يا جزئي متفاوت باشد و ابداع هريك از انواع آن مدعياني دارد.

               در كشور ما ظاهراً قالب لغزندهقائم در ابتدا براي ساخت سيلوهاي غلات بكار گرفته شده است اما متأسفانه همچون سايربخش ها، اين فن تاريخچه روشني در ايران ندارد.

روس هاسيلوهايي را قبل از انقلاب ساخته اند و سپس آلماني ها و انگليسي ها و ايتاليايي هاپروژه هايي را شروع كرده اند و به اتمام رسانيده اند يا در بحبوحه انقلاب اسلامي آنها را نيمه كاره رها كرده اند. سيلوي رشت، سيلوي تاكستان، سيلوي كرمان و دودكش هاينيروگاه اتمي بوشهر و غيره از جمله اين موارد هستند كه پس از انقلاب به تدريجتكميل شده اند و با اين كار شناخت بهتري از اجراي اين قالب و پروژه ها بدست آمدهاست.

 سيلوي بهبهان و شهركرد نيز با اين روش توسط روسها قبل انقلاب ساخته شده اند. اولين اجراي مستقل و ايراني در زمينه قالب لغزندهقائم ساده از بدو كار طراحي و اجرا مربوط به سال 1368 در سيلوي جديد همدان بودهاست. در حاليكه اجراي اين سيلوها به صورت تكميلپروژه نيمه كاره به سيلوهاي رشت و تاكستان و كرمان بر   مي گردد ومربوط به سال هاي ابتدايي دهه 60 هجري شمسي است.

پس از سيلويهمدان، سيلوهاي گنبد و زاهدان و اهواز و سپس ده ها سيلوي ديگر اجرا گرديد. هم چنين دودكش هاي با مقطع ثابت و يا متغير غير تدريجي درنيروگاه نكا و كارخانه شيشه ساوه (شهر صنعتي كاوه) با    قالب هايساده انجام شد.

               اولين دودكش بزرگ با قطر متغير وشيب ثابت و ضخامت متغير در ابتداي دهه 70 هجري شمسي در نيروگاه 1000 مگاواتي شهيد مفتح همدان با يك قالب سوئدي ـ مجاري به دستمهندسين ايراني اما با نظارت و هدايت يك مهندس سوئدي در امر پيشبرد قالب، به انجامرسيد كه تجربه ارزشمندي محسوب مي شد.

               اولين قالب ساخته شده ايراني باقطر و ضخامت متغير با شيب ثابت در پروژه هسته اي اصفهان با هدايت مهندسين ايرانيبكار گرفته شد كه مربوط به سال هاي ابتداي نيمه دوم دهه 70 هجري شمسي است كه باموفقيت همراه بود.

               اولين تجربه و شروع ايجاد برج هايخنك كننده بتني نيروگاه هاي حرارتي يا سيكل تركيبي مربوط به نيروگاه اصفهان (شهيدمنتظري) در سال هاي نيمه اول دهه 70 مي باشد. اما اولين تكميل و تحويل رسمي ايننوع برج ها مربوط به نيروگاه منتظر قائم شهريار كرج است كه در سال 1378 رخ داد در حالي كه قبل از آن برجخنك كن نيروگاه اراك شروع شده بود. همه اين برج ها با قالب خارجي و با هدايت وراهبرد يك خارجي انجام شد. اولين برج خنك كن كه با قالب نامناسب ايراني و با هدايتيك جوان ايراني به اتمام رسيد مربوط به نيروگاه خوي در سال 1379 مي باشد. از آن پس هدايت برج هاي خنك كننده بر عهده ايراني ها گذاشته شد در حالي كه بعضاً داراي قالب ساخت خارج مي باشد.

برجخنک کن نيروگاه شهيد منتظري اصفهان

               علاوه بر دودكش ،كندوي سيلوها، برجخنك كن، پايه هاي پل هاي دره اي، پايه هاي مربوط به دريچه شير تخليه درون درياچهسدهاي خاكي، ساخت شفت هاي سدها و نيروگاه, برج آب گير سدها، ساختبناهايي مستطيل شكل مانند ساختمان برج كار سيلوها و هسته ساختمان هاي بلند نيز بااين روش در ايران ساخته شده است. معروف ترين سازه اي كه با اين روش ساخته شده استبرج مخابراتي تهران مي باشد كه بتن ريزي آن با قالب لغزنده در سال 1383 پايان يافتو در سال 1386 به بهره برداري خواهد رسيد.

               تجربه جديدي در سال 1384 و 1385 دراجراي مخازن نفتي بتني با قطر بسيار بزرگ و ارتفاع متوسط       به كمك قالبلغزنده در خوزستان شكل گرفت كه داراي قطر و ضخامت متغير اما با شيب ثابت بود كهشبيه يك دودكش قطور به نظر مي رسد.

               قالب لغزنده افقي در ساخت كانال هايبزرگ قبل از انقلاب در خوزستان و فارس بكار رفته است.         هم چنين براي ساخت جداول بتني خيابان و جاده، قالب لغزان افقيمورد استفاده قرار گرفته است اما چندان رونقي نيافته و گسترش جدي در آن ديده نشدهاست.

از آن جا كهرويه بتني راه كمتر ساخته مي شود قالب لغزنده در اين مورد نيز بكار نرفته است. درمورد رويه بتني فرودگاه ها نيز اطلاعاتي در دست نيست.

در ايران دربرخي كارخانه هاي قطعات پيش ساخته براي ساخت سقف هاي مجوف از قالب لغزنده افقي نيزاستفاده مي گردد.

4- انواع قالب لغزنده

               قالب لغزنده به دو صورت اجرا ميشود كه اين تقسيم بندي بر اساس جهت حركت آن مي باشد.

- قالب لغزنده قائم يا شيبدار

معمولاً درجهت كاملاً قائم يا شيبدار متمايل به قائم حركت مي كند و بالا مي رود كه معمولترين و معروف ترين نوع قالب لغزنده است و امكانات بيشتري را مي طلبد و از جذابيتزيادتري برخوردار است.

بتني كه اززير قالب بيرون مي آيد تا حدي خود را گرفته و لذا به شكل اوليه پابرجا مي ماند وبه تدريج سخت و مقاوم مي شود.

- قالب لغزنده افقي

قالب بهصورت افقي بر روي سطح بتن مي لغزد و به جلو كشيده مي شود و بتن نمايان شده به نحوياست كه در امتداد قائم پايدار مي ماند.

انواع قالب هاي لغزان قائم يا شيبدار

- تك حركت

فقط داراييك حركت به سمت بالا است، قطر يا ابعاد خارجي و داخلي سازه ثابت مي باشد. هم چنين شيب و ضخامت قطعه ثابت است. اين قالب ساده ترين قالبلغزنده قائم است كه نمونه آن سيلوهاي غلات مي باشد كه استوانه اي با ضخامت و قطرثابت است.

- قالب لغزان با دو حركت

- قالب لغزان با سه حركت

در اين قالبضمن حركت رو به بالا، قطر و ضخامت آن به صورت تدريجي تغير مي كند اما شيب خارجي آنثابت مي باشد. نمونه اين قالب را در ساخت دودكش ها يا بسياري از برج هاي مخابراتي ـ تلويزيوني مي توانديد.

- قالب لغزان با چهار حركت

اين قالبعلاوه بر حركت به سمت بالا، قطر و شيب و ضخامت متغير به صورت تدريجي و كنترل شدهدارد. پيچيده ترين نوع قالب لغزان است و نمونه آن برج هاي خنك كننده نيروگاه ها ميباشد.

5- كاربرد انواع قالب لغزنده

همان گونه كه در تاريخچه متذكر شديم ساخت كندوي سيلوها، دودكش ها،ساختمان برج كار سيلوها، برج هاي مخابراتي، پايه بلند پل هاي دره اي، پايه اتاقكشير تخليه سدها، برج هاي خنك كن و ساختمان هاي اداري و مسكوني و يا هسته مركزي آنها با اين روش ميسر است. در ساخت بخشي از سكوهاي نفتي دريايي نيز اين نوع قالببندي بكار گرفته شده است. پايه دكل هاي بتني استاديوم هاي بزرگ ورزشي نيز از جملهاين موارد است كه نوع قالب لغزان قائم يا شيبدار را در بر مي گيرد. ساخت کيسون (صندوقه) هاي مرتفع و مخازن آب نيز در زمره اين كاربردها است.

در موردقالب لغزان افقي ساخت جداول، رويه راه و فرودگاه، ساخت تراورس هاي يكپارچه درجا وپوشش كانال ها و جان پناه پل و ساخت سقف هاي پيش ساخته را مي توان نام برد كهاهميت آن مانند قالب لغزان قائم يا شيبدار نيست.

6- مزايا و معايب بكارگيري قالب لغزندهقائم

الف) مزاياي اجرا توسط قالب لغزندهقائم

- سرعتپيشروي به سمت بالا با توجه به اجراي مداوم و شانه روزي

- عدم وجوددرزهاي اجرايي اعم از درز افقي يا قائم و يكپارچگي و پيوستگي بهتر بتن

- اقتصاديتر و ارزان تر شدن كار در صورت مرتفع بودن سازه (معمولاً در ارتفاع هاي بيش از20متر و حتي بيش از 30متر)

- امكانپرداخت سطح بتن خارج شده از زير قالب به علت نرمي و نيمه خميري بودن بتن در صورتنياز

- كاهشمصالح مصرفي در قالب بندي بهويژه حذف داربست

ب) معايب اجرا توسط قالب لغزان قائم

- براي سازههايي با ارتفاع كمتر از 20متر و به ويژه كمتر از 15متر غير اقتصادي خواهد بود.

- آمادهسازي قالب و بستن آن در ابتدا بسيار وقتگيرتر از قالب عادي است.

- در موارديكه پنجره، در يا بازشو وجود دارد كار مشكل مي شود. اصولاً نبايد زوايد و قسمت هاي برجسته موضعي در سازه وجود داشته باشد وگرنه كاربسيار سخت يا غير ممكن مي گردد.

- در صورتي كه قطر، ضخامت مقطع و يا شيب تغير كند كار مشكل تر است و بهقالب و تجهيزات خاص و گران قيمت نيازمند است.

- ساخت قالبو سرمايه گذاري اوليه براي آن بسيار زياد است.

- مديريتاجرايي و فني آن مشكل است. تداركات اوليه و حين اجرا بسيار حساس است. پرسنل متمركزو قابل توجهي بكار گرفته مي شود كه بايد در دو يا سه شيفت در طول شبانه روز كاركنند. نقدينگي زيادي براي شروع كار و در حين اجرا لازم است.

- تهيه محلاقامت و پذيرايي تمام وقت از پرسنل در حال كار و استراحت ضروري است. به طور كليهزينه هاي تجهيز كارگاه زياد مي باشد.

- برايپرهيز از قطع شدن بتن سازي و بتن رساني و ريختن آن نياز به تأمين مرتب سيمان ومصالح ديگر وجود دارد. هم چنين بايد وسايل ساخت و انتقال و ريختن و بالابر ذخيرهرا پيش بيني نمود و نياز به برق اضطراري كافي وجود دارد.

- كنترل كيفيبتن و اجراي آن و ميلگرد گذاري از مشكلات بيشتري برخوردار است و توقف كار برايكنترل هاي ضروري امكان پذير نيست.

- مشكلاتياز نظر تغير در زمان گيرش بتن در بخش هاي مختلف قالب (سمت آفتاب و مقابل آن) و درشب و روز و همچنين در روزهاي سرد و گرم در طولاجرا وجود دارد كه كار را سخت مي كند.

- كنترلحركت قالب مشكل است و نياز به افراد متخصص و با تجربه دارد.

- كارميلگرد گذاري از مشكلات خاصي برخوردار است و نياز به برنامه ريزي دقيق دارد.

- احتمالبيشتر كاهش كيفي نماي بتن و افزايش نياز به پرداخت سطح

- مشكل بودناجراي سقف ها به صورت همزمان. هرچند با تدابيري مي توان اين كار را انجام داد وسرعت اجرا را در مجموع بالا برد.

7- ساز و كار كلي حركت قالب لغزندهقائم

براي اين كه بتوانيم حركت قالب لغزان قائم را به درستي درك و احساسنماييم، معمولاً به بالا رفتن يك نفر از ستون يا درخت متوسل مي شويم. در ابتدا فردپاهاي خود را به شدت به ستون فشرده و به عبارتي تكيه گاه براي تحمل بار وزن خويشرا بوجود مي آورد و سپس دست ها را بالا برده وستون را در بر مي گيرد.  به دنبال آن باتكيه كردن بر دست ها، پاهاي خود را بالا كشيده و در موقعيت بالاتر مجدداً آن رامحكم به ستون مي فشارد و مراحل قبلي را پي در پي انجام مي دهد تا مسيري را درارتفاع ستون طي كند.

براي بالابردن قالب در امتداد قائم نيز بايد ميله هايي را در مقطع قرار داد و به كمك جك هايمخصوص اين حركات را مشابه سازي كرد.

براي كاهشيا افزايش ضخامت مقطع از يك جك افقي متصل به قالب استفاده مي كنيم تا قالب داخليرا حركت دهد. براي كاهش يا افزايش قطر سازه معمولاً امروزه محيط قالب را با جك هايمخصوص به صورت كشويي كم يا زياد مي نمايند. بديهي است موقعيت قالب و سازه از نظر شاقولي،مدور بودن و ساير موارد بايد مرتباً كنترل شود تا هندسه كار بهم نخورد.

8- اجزاي قالب لغزان قائم تك حركتهساده و تجهيزات وابسته به آن

               اجزاي قالب لغزان قائم در سادهترين حالت با يك حركت به انضمام تجهيزات وابسته آن به شرح زير     مي باشد.

               - ميله جك يا ميل جك

               - غلاف ميل جك

               - يوك يا يوغ

               - جك (معمولاً هيدروليكي)

               - شابلون اندازه حركت جك و مانعحركت جك

               - رويه و بدنه قالب

               - پشت بند هاي افقي و احتمالاًقائم قالب

               - پاگرد داخلي و خارجي (سكوي كارداخلي و خارجي يا سكوي كار مياني) و خرپاي آن

               - سكوي كار تحتاني (سكوي كارآويزان) يا پاگرد تحتاني كه بخش داخلي و خارجي دارد

               - احتمالاً سكوي كار يا پاگردفوقاني (سكوي كار توزيع بتن)

               - هادي يا كمركش نگهدارندهميلگردها براي جلوگيري از دورشدن ميلگردها از قالب

               - وسايل جلوگيري از كمانش ميل جكدر بازشوها يا ايجاد ستون كاذب

               - وسايل و تجهيزات عمل آوري

               - لقمه فولادي يا فاصله نگهداربراي جلوگيري از نزديك شدن ميلگردها به قالب

               - اتاق كنترل شامل وسايل اندازهگيري ارتفاع و پمپ احتمالاً هيدروليكي براي حركت دادن جك ها و مخزن فشار سنج ها

               - لوله هاي رفت و برگشت سيال(روغن) و شيرهاي كنترل سيال (روغن هيدروليك)

               - كابل هاي برق سيستم حركت وروشنايي و لامپ ها و بلندگو و برق لرزاننده و بالابرهاي بتن و     جرثقيل ها و پمپ آب

               - لوله ها و افشانك هاي آب براينگهداري از بتن و شست و شوهاي لازم

               - ميل جك درآر (ميل كشش)

               - ابزار كنترل شاقول بودن و ترازبودن پاگردها

               - راه پله دسترسي و آسانسور نفرات

               - تجهيزات ايمني و آتش نشاني وبهداشتي و چراغ هاي دستي

               بديهي است اين مجموعه يك ماشين راتشكيل مي دهد كه بايد آن را هدايت نمود تا عملكرد مطلوبي داشته باشد و وظايف محولهرا به درستي انجام دهد.

9- تشريح اجزاي قالب لغزان قائم تكحركته و عملكرد آن ها

               عملكرد و جايگاه هريك از اجزا وتجهيزات نامبرده در مجموعه قالب لغزان در اين بخش مورد بحث قرار مي گيرد.

- ميل جك JackRod

همه بارمرده و زنده مجموعه قالب از طريق يوك و جك به ميل جك ها وارد مي شود و در واقع ميلجك ها ستون اين سازه يا ماشين متحرك است. همواره از چندين ميل جك به تناسب سطحجانبي و وزن قالب ها استفاده مي شود و ممكن است در يك مجموعه مانند كندوهاي 9 تاييبه بيش از 250 ميل جك نيز برسد. معمولاً ميل جك هاي عادي از ظرفيت باربري 3 تن وميل جك هاي قوي از ظرفيت باربري 5 تا 6 تن برخوردارند. فاصله ميل جك ها از يكديگر معمولاًبين 90 تا 150 سانتي متر مي باشد. قطر ميل جك ها بسته به ظرفيت باربري آن ها 25 يا38 يا 40 ميلي متر است. ميل جك ها معمولاً به صورت ميلگرد توپر با رويه صاف ميباشند. هرچند در ايران از لوله صنعتي ضخيم نيز استفاده مي كنند. در برخي كشورها ازميله يا قوطي چهارگوش (مربعي) نيز بهره مي گيرند كه جك خاصي نياز دارد. ميل جك ها معمولاًبه طول 3 متر ساخته    مي شود و براي سواركردن آن ها بر روي هم از مغزي خاص استفاده مي نمايند و يا در يك طرف سوراخ رزوه ودر سر ديگر به صورت پيچ مي باشد. بهتر است دندانه پيچ مربعي يا ذوزنقه اي (به جاي مثلثي) باشد. از آنجا كه جك هاي متفاوت و با سيستم هايمختلف بكار      مي رود، گاهكيفيت سطحي ميل جك ها تابع نوع جك مي باشد. مثلاً در جك هاي دندانه اي از ميل جكهايي با رويه صاف اما نرم تر استفاده مي كنند تا فك گيره اي دندانه اي آن بتواندبر سطح ميلگرد اثر گذارد و دندانه هاي فك مزبور ساييده نشود و عمر آن طولاني ترگردد. در جك هاي ساچمه اي از ميلگرد كاملاً گرد و با سطح سخت از فولاد خاص استفادهمي كنند تا ساچمه بر روي سطح نلغزد و به پايين ليز نخورد. ميل جك ها در پايين تريننقطه بر يك صفحه فولادي تخت يا يك جايگاه فلزي (پاشنه) گود يا فرورفته قرار ميگيرد اما به آن متصل يا جوش داده نمي شود تا بتوان آن را از درون قطعه با اتخاذتدابيري به راحتي بيرون كشيد و مجدداً  مصرفكرد زيرا اين         ميل جك ها معمولاً گران هستند و اصولاً از وزن و قيمت بالاييبرخوردارند و از دست دادن آن ها عاقلانه نيست. در مواردي مانند احتياج به ميل جكها و يا در برخي سازه ها مانند برج خنك كن لازمست ميل جك ها را در آورده و يك تكيهگاه جديد با تخريب موضعي پوسته سازه به كمك يك صفحه فولادي ايجاد نماييم و ميل جكها را روي آن قرار دهيم.

- غلاف ميل جك

براي اين کهامكان درآوردن ميل جك از داخل بتن قطعه فراهم شود و بتن دور ميل جك را نگيرد و بهآن نچسبد، از يك لوله به عنوان غلاف ميل جك استفاده مي كنند. قطر داخلي غلاف اندكيبيش از قطر ميل جك است (در حدود 3 تا 6 ميلي متر). ضخامت بدنه اين لوله زياد است ويك لوله با جداره نازك نيز مي تواند بكار رود. مثلاً اگر ميل جك 25 ميلي متري("1) باشد لوله سياهي با قطر داخلي 31 ميلي متر ("4/11) كافي است. طولاين لوله از زير تير افقي يوك تا تراز تحتاني قالب است كه معمولاً 5/1 تا 2مترخواهد بود به نحوي كه وقتي قالب در ابتداي كار سوار مي شود انتهاي غلاف در روي كفقرار مي گيرد و هم سطح كف بدنه قالب مي باشد. در واقع غلاف  ميل جك نيزيك قالب است كه سوراخي را در بتن در هنگام بالارفتن برجاي مي گذارد كه معادل قطرخارجي غلاف مي باشد. نقش ديگري كه به تبع نقش فوق مي توان به غلاف نسبت داد انتقالبهتر تنش ها به بتن خميري در بخش هاي تحتاني بتن تازه گرفته و جوان مي باشد. هم چنين قطر بزرگتري كه نسبت به ميل جك دارد توزيع تنش بهتري راموجب مي شود و همچنين مانند ميل جك تحت تنش واقع   نمي باشد و در معرض كمانش نيست.          به هرحال ميل جك در داخل سوراخي كه در حدود 8 تا ميلي متر از آن بزرگتر است كمانش (Buckling) خواهد نمود اما بتنسخت شده و مقاوم تر در اين ناحيه نيروهاي محدود جانبي ناشي از كمانش ميل جك راتحمل مي نمايد مگر اين که سرعت پيشروي قالب به سمت بالا بسيار زياد باشد كه ممكناست به علت ضخامت كم قطعه يك تركيدگي در منطقه سوراخ در قسمت بيروني مشاهده شود وبه ندرت ممكن است براي قالب نيز خطرناك باشد اما به هرحال اين خسارت از نظر سازهاي براي قطعه بتني مي تواند مهم باشد. اين كمانش در بازشوها مشكلات جدي  به بار ميآورد و ممكن است به ناپايداري و خرابي ميل جك منجر گردد و قالب تكيه گاه خود را ازدست دهد. لذا اتخاذ تدابيري در اين مناطق ضروري است. معمولاً سعي مي كنند ميل جك ويوك در محل بازشوها واقع نشوند تا مشكل به طور اساسي حل شود. سوراخي كه توسط غلافايجاد مي شود امكان درآوردن ميل جك را فراهم        مي كند كه اين كار با وسيله اي خاص به نام ميل درآر (ميل كش)انجام مي گردد. به عنوان مثال در كندوهاي 9گانه سيلوي همدان كه داراي قطر داخلي12متر بود در حدود 250ميل جك با دو ظرفيت 3 و 6 تن وجود داشت كه مجموعاً براي 54 متر ارتفاع آن عملاً 54*250متر يعني 5/13 كيلومترميل جك بكار رفته است و بازيافت آن كاملاً توجيه دارد زيرا خود سرمايه بزرگي محسوبمي شد به ويژه اين که از فولاد پر مقاومت ST52 و به صورت توپر بود. وزن اين ميل جك ها دراين پروژه متجاوز از 50 تن بوده است.

غلافميل جک

- جك (هيدروليكي) (Hydraulic) Jack

در ساز و كارحركت رو به بالاي قالب گفتيم كه مانند يك انسان كه از يك ستون يا درخت بالا مي روداين وظيفه به عهده جك است كه از ميل جك بالا رود. جك ها دو سري فك دارند كه يك سرياز آن ها در نقش پا و سري ديگر در نقش دست ها انجام وظيفه مي كنند. بنابراينبيهوده نيست كه برخي به آن ها جك ميموني       مي گويند. در واقع جك اطراف ميل جك را گرفته است و به عبارتديگر ميل جك از درون جك رد شده است. هرچند جك هاي دستي، برقي و بادي نيز وجوددارند اما معمولاً از جک هاي روغني (هيدروليكي) استفاده          مي گردد. جك هاي دستي روغني و پيچي در گذشته وجود داشتند اماامروزه ممكن است صرفاً يك جك روغني دستي براي مواقع اضطراري و باز كردن يك جك جهتتعمير و يا كمك به آن مورد استفاده قرار گيرد هرچند جك هاي ذخيره همواره وجود داردتا بتوان جايگزين جك نيازمند تعمير نمود.

فك هاي جكهاي هيدروليكي امروزه در دو نوع ساچمه اي و دندانه اي هستند. در جك هاي داراي فك ساچمه اي، درگيري فك با ميل جك ضعيف تراز نوع دندانه اي است اما استهلاك ساچمه ها كمتر از دندانه ها   مي باشد.ساچمه ها نياز به تعمير و تيز كردن ندارند اما فك هاي دندانه اي نياز به تيز كردنو سنگ كاري دارند. فك هاي ساچمه اي و ساچمه ها ارزان هستند اما فك هاي دندانه ايگران قيمت مي باشند. در عوض فك      ساچمه اي به كيفيت سطحيميل جك حساس تر از نوع دندانه اي است. جك ها در هر نوبت حركت خود به سمت بالا (يككورس) معمولاً 20 تا 30 ميلي متر و غالبا 25 ميلي متر (1 اينچ) حركت مي كنند.بنابراين يوك و قالب نيز با تمام متعلقات خود در هر نوبت همان قدر بالا مي رود تانوبت بعدي فرار رسد. امروزه جك هاي ايراني نيز ساخته شده و بكار رفته است و گاهمزيت هاي خاص قابل تنظيم بودن كورس را نيز دارا مي باشند. جك هاي سوئدي دارايانواع متعددي مي باشند كه ساخت كارخانجات مختلف است و در ايران بكار رفته است. درايران تعداد زيادي از سيلوها به كمك جك هاي روسي ساخته شده اند كه مزايا و معايبيدارند. سيلوهاي قديمي تر ايران مانند نكا، ازنا، انديمشك، سنندج، گرگان، اروميه،اراك، خوي، مراغه، بهبهان و ... از اين جمله اند. ظرفيت باربري جك ها نيز مانندميل جك ها است و معمولاً بين 3 تا 6 تن متغير است. اما ظرفيت هاي استثنايي متجاوز از 20 تن نيز وجود دارد كه غالبا كاربردچنداني ندارد. طبيعي به نظر مي رسد كه جك هاي 6 تني مخصوص ميل جك هاي قطورتر (34 تا 38 ميلي متر) باشد و جكهاي 3 تا 5/3 تني اختصاص به ميل جك هايي به قطر 25تا 27 ميلي متر داشته باشند. حداكثر فشار روغن در جك ها بسته به ظرفيت و سطح (ياقطر) پيستون بين 40 تا 100 بار فشار مي باشد.

جك هايهيدروليكي از طريق لوله هاي حاوي روغن هيدروليك تغذيه مي شوند و اين کار به كمك يكپمپ فشار هيدروليك انجام مي شود. گاه جك ها عمل نكرده و بالا نمي روند و يا روغنريزي پيدا  مي كنند. برخي اوقات با ضربهزدن به جك يا ميل جك (به ويژه بخش بالاي جك) مي توان آن را مجدداً فعال نمود. درمورد روغن ريزي بايد آن را تعويض نموده و در صورتي که امكان تعويض زود هنگام فراهمنباشد آن را با زدن        جك دستي ياري مي دهند. برخي جك ها به راحتي باز مي شوند و ازميل جك خارج مي گردد و دوباره ميل جك را داخل آن كرده و روي يوك مي بنديم. امابرخي جك ها را بايد تا رسيدن به آخر ميل جك نگه داشت و سپس تعويض نمود و اگر امكاناين كار نباشد لازم است ميل جك را بريد و جك را از روي يوك جدا نمود. معمولاً دركارگاه قالب لغزنده يك اتاق كوچك را به تعمير جك ها اختصاص مي دهند كه مجهز به ميزكار و گيره و ابزار آلات ديگري است.

- يوك يا يوغ (Yoke)

يوغ را برگردن اسب، گاو و چهارپايان مي بندند تا گاوآهن شخم يا ارابه يا كالسكه اي را باخود به جلو بكشد. يوك كه انگليسي شده يوغ تركي است همين كار را انجام مي دهد. جكدر اين جا همان گاو است كه بر ميل جك بالا مي رود و بر روي يوك بسته شده است وبدين ترتيب يوك را با خود بالا مي برد. همه اجزاي قالب   به جز ميلجك بر يوك متكي و سوار هستند و يا به آن آويزان مي باشند بنابراين با يوك به بالاحركت مي كنند. لازم است يوك از استحكام كافي و صلبيت برخوردارباشد. يوك داراي يك تير دوبل افقي و دو ستونك قائم تك يا دوبل (ساق يوك) است. بهجز جك و برخي اقلام مانند داربست يا شابلون هادي نگهدارنده ميلگردها و پاگردفوقاني توزيع بتن (در صورت وجود) كه بر تير فوقاني متكي هستند بقيه اجزا قالبمانند پاگرد مياني و پاگرد آويز تحتاني و بدنه و پشت بندهاي قالب همگي به ستونكقائم وصل مي باشند و بارها را به آن منتقل مي نمايند كه        به هرحال به جك و نهايتاً به ميل جك وارد مي شود. غلاف تنها عضوي است كه به زير تيرافقي يوك متصل و آويزان است. ميل جك از بين دو تير دوبل افقي مي گذرد و بدين دليلآن را به صورت دوبل در مي آورند. اگر تير افقي يك قوطي باشد بايد در وسط دارايسوراخي با قطر بزرگتر از قطر ميل جك باشد تا ميل جك از ميان آن عبور نمايد. فاصلهدو تير دوبل (از نوع IPE يا INP يا UNP) اندكي بيش از قطر ميل جك است و لوله غلاف ميل جك از زير به اينتير جوش مي شود و يا با اتخاذ تدابيري پيچ مي گردد تا قابل باز كردن باشد. لازم بهذكر است كه يوك از بازشدن قالب ها از يكديگر (دور شدن) جلوگيري مي نمايد. هرچهفاصله زير تير افقي يوك از قسمت فوقاني بدنه قالب بيشتر باشد امكان ميلگردگذاريساده تر فراهم مي شود زيرا فقط در اين فاصله كه بين 70 تا 100 سانتي متر است ميتوان ميلگردهاي افقي ديواره را به ميلگردهاي قائم متصل نمود. براي كارگذاريميلگردهاي قائم مشكلي وجود ندارد. يوك مي تواند از جنس چوبي يا فلزي باشد اماامروزه به ويژه در ايران نوع فولادي آن كاربرد دارد. يوك مي تواند جوشي باشد يا بههم پيچ شود و قابل تنظيم باشد. فاصله دو ساق يوك بايد در حدي باشد كه بتوان قطعاتيبا ضخامت هاي مختلف را اجرا نمود. فاصله دو يوك از هم 90 تا 150 سانتي متر و اغلببين 1 تا 2/1 متر  مي باشد.

- شابلون و حلقه مانع حركت جك

براي شاقولماندن سازه، قالب بايد در امتداد قائم بالا رود. براي اين که اين مهم حاصل گردد جكها بايد يكسان حركت كنند. به علت نقايص موجود در جك ها يا يكسان نبودن فشار روغندر جك ها، درگيري و چسبندگي موضعي قالب و بتن، افزايش بار مرده يا زنده در يك طرفقالب به ويژه انبار كردن مصالح (ميلگردها) در يك منطقه، وجود بارهاي نامتقارنمانند وينچ ها و آسانسور بتن و ساير عوامل متفرقه مانند اختلاف دما در        قسمت هاي مختلف به ويژه در اثر تابش آفتاب، ممكن است جك هايكسان پيشروي نكنند و قالب از شاقول بودن خارج گردد. براي اين که به نحوي ايننقايص جبران شود و آثار محسوس نداشته باشد، سعي مي كنند در فواصل معيني (مثلاً 30 سانتيمتر) مانعي بر روي ميل جك ايجاد كنند تا جك ها در هنگام رسيدن به اين موانع ازحركت باز ايستند تا جك هاي عقب مانده در نوبت هاي بعدي حركت خود به آن ها برسند وسپس موانع را مجدداً در فاصله معيني بالا برده و بر روي ميل جك محكم بسته تا مجدداًپس از مدتي به توازن حركت جك ها منجر شود. براي انجام اين كار از يك حلقه كه با پيچي بر روي ميل جك بستهمي شود استفاده مي گردد. قاعدتاً مي توان با يك  خط كش ياشابلون به طول معين اين حلقه را به اندازه معيني دقيقاً بالا برد اما اين کارداراي خطايي ناخواسته (اتفاقي) است و مي تواند به نحو نامشخصي باعث كج شدن قالبشود. لذا سعي مي كنند اين كار را با وسيله اي خاص كه نوعي شابلون است انجام دهندكه خطاي آن بسيار ناچيز باشد و يا بتوان آن را فاقد خطا قلمداد نمود. وسيله مزبورداراي دو حلقه متصل به دو ميله است كه ميل جك از داخل آن ها آزادانه رد مي شود امادو حلقه پيچ دار وجود دارد كه ابتدا بر روي هم هستند و سپس يكي از آن ها را بالاكشيده و محكم مي كنند در حالي که پيچ ديگر شل است و به راحتي حركت مي كند تا بهحلقه محكم شده فوقاني برسد و هنگامي كه همه حلقه هاي آزاد در اثر حركت جك به سمتبالا به بالا رانده شدند و به حلقه هاي محكم شده رسيدند حلقه آزاد را بالا مي كشندو پيچ آن را محكم كرده و سپس قاب شابلون را بالا برده تا به حلقه برسد پس از آنحلقه فوقاني را آزاد كرده، بالا مي برند و محكم مي كنند و در عوض پيچ حلقه پايينيرا شل مي نمايند تا عمل فوق تكرار شود. بديهي است وقتي اين عمل نتيجه مناسبي ميدهد كه ارتفاع اين شابلون ها كاملاً يكسان ساخته شود.

- رويه و بدنه قالب لغزنده (Form and Sheathing)

رويه قالبممكن است مانند بده قالب چوبي يا فلزي (فولادي) باشد. هم چنين ممكن است به صورتتركيبي از اين دو ساخته شود. معمولاً اگر بخواهيم از بدنه چوبي استفاده نماييملازم است تخته چندلا (بين 9 تا 13 لايه) با حداقل ضخامت 10 ميلي متر بكار بريم.اين تخته ها داراي رويه اي از رنگ مخصوص يا فرميكا خواهند بود. اگر از رويه فلزي(فولادي) بر روي يك بدنه چوبي استفاده شود كافي است يك ورق فولادي نازك (5/0 تا 75/0 ميلي متر) سياه ياگالوانيزه بكار بريم. اما اگر بدنه فولادي باشد احتياج به رويه ديگري ندارد وضخامت بدنه فولادي 2 تا 3 ميلي متر بكار گرفته مي شود. اگر ضخامت كم باشد به سختكننده ها يا پشت بندهاي قوي تري احتياج داريم. به هرحال ضخامت كمتر از 2 ميلي مترممكن است اعوجاج هاي موضعي پيدا كند كه در اين نوع قالب مشكل بوجود مي آورد واصطكاك را زياد نموده و نما را نامطلوب تر مي نمايد. بدنه چوبي از جنس تخته 5/2 سانتيمتري در ايران كاربرد ندارد. هرچه رويه صاف تر و هموارتر باشد اصطكاك كمتري خواهيمداشت. در قالب لغزان از مواد رها ساز (ReleasingAgents) يا به تعبيرديگر روغن قالب استفاده نمي شود و ضرورتي ندارد. بدنه قالب در      قالب هايلغزان ساده قائم در يك يا دو محل داراي شكاف كامل در تمام ارتفاع خواهد بود و لبهآن به مقدار حدوداً 10 سانتي متر روي هم مي آيد (هم پوشاني يا Overlap) تا با تغييرات جزئي موجود بتواند به صورت    انعطاف پذيرعمل نمايد و دچار تنش نشود و قطر يا شكل به مقدار جزئي عوض شود، وگرنه مي تواندمشكلات جدي به بار آورد. به اين شكاف ها فيلتر قالب مي گويند. ارتفاع بدنه قالب از90 تا 150 سانتي متر موجود است و مقادير 1 تا 2/1 متر معمول تر است. به هرحال تصميم گيري در مورد ارتفاع بدنه قالب به نوعسازه، سرعت پيشروي، شرايط آب و هوايي، نوع بتن و قدرت كنترل قالب بستگي دارد. درهواي سردتر ارتفاع بدنه را بين 120 تا 140  سانتي متر مي گيرند. براي قالب قائم لغزان ساده مي توان ارتفاع بدنه رابالا برد اما در يك پروژه مانند برج خنك كن براي ايجاد شيب هاي متغير و ايجاد قوس مسلماًارتفاع بدنه بين 90 تا 100 سانتي متر پيش بيني مي شود. هرچه سرعت پيشروي كمترباشد، ارتفاع بدنه را كمتر در نظر مي گيرند و در شرايطي كه بتن سفت تري موجود استارتفاع بدنه را كمتر منظور مي كنند. مواردي وجود دارد كه ارتفاع بدنه قالب به 5/2متر رسيده است. براي پايه پل ها، برج هاي آبگير كوچك و چاه هايي با عمق كم و برخيهسته هاي ساختمان هاي بلند ممكن است ارتفاع بدنه قالب زياد انتخاب گردد. معمولاًسعي مي شود عرض (فاصله) بين دو رويه قالب در تراز تحتاني 5 تا 10 ميلي متر بيشتراز فاصله آن ها در تراز فوقاني باشد. بديهي است اين تدبير براي حركت ساده تر وروان تر قالب و بهبود نماي بتن اتخاذ      مي شود و به هيچ وجه نبايد خلاف آن عمل نمود. ممكن است بدنهداخلي و خارجي براي اين كار كمي شيبدار شوند و يا صرفاً اين شيب را به بدنه داخليداد. طراحي بدنه قالب با توجه به بارهاي جانبي (رانشي) بتن و اصطكاك موجود با درنظر گرفتن فاصله پشت بندها و كيفيت مكانيكي بدنه قالب انجام مي گردد.

- پشت بندها و مهاربندي قالب

پشت بندنهايي بدنه قالب همان ستونك يا ساق يوغ مي باشد و بارها نهايتاً به آن منتقل مي گردد. مسلماً اين بارها توسط پشت بندهايواسطه بايد انتقال يابد. پشت بندهاي افقي و حتي قائم ممكن است بكار رود كه برخي ازآن ها مانند قالب فولادي ممكن است بسيار نازك و مانند سخت كننده هاي سراسري باشد.اگر بدنه قالب از       تخته هايچوبي معمولي باشد (كه در ايران مرسوم نيست) اولين پشت بندها بايد افقي باشد زيراتخته ها به صورت قائم كنار هم چيده مي شود و بايد به هم دوخته شود. در بدنه چوبيچند لايه يا فولادي نيازي به اين امر نيست اما ممكن است فقط با يك پشت بند افقي بهساق يوغ متصل شود و بار را به آن وارد كند. پشت بندها مي تواند چوبي يا فولاديباشد كه در ايران نوع فولادي آن معمول است. اگر فاصله يوغ ها از يكديگر بيشتر از5/1 متر باشد ممكن است از يك خرپا به عنوان پشت بند استفاده شود و هم چنين توصيهمي گردد پشت بندهاي افقي با ضربدري مهاربندي شود. اگر پشت بند افقي فولادي بكاربريم بهتر است حداقل دو پشت بند افقي در ربع پاييني و بالايي بكار رود و مقطع آناز تيرآهن 10 ضعيفتر نباشد اما در سال هاي اخير در ايران از لوله يا ناودانياستفاده مي شود كه ممكن است از اين نيز ضعيف تر باشد، به هرحال بايد از نظر محاسباتي جواب دهد. فاصله پشتبندها بايد چنان باشد كه بدنه قالب از نظر خمشي، برشي و خيز بدون مشكل باشد، هم چنيناين پشت بندها نيز از نقطه نظرهاي مختلف سازه اي جواب بدهند. ممكن است گاه از يكيوغ افقي بين دو يوغ قائم استفاده كرد. اين كار در حالي انجام       مي شود كهبارها خيلي زياد و فاصله يوك ها از هم نيز زياد باشد. در محل فيلتر قالب پشت بندهانيز همپوشاني داشته و بايد به صورت كشويي بتوانند از كنار هم بگذرند.

- پاگردهاي كار داخلي و خارجي (سكوهايكار مياني) Working Platform (deck)

براي عملياتبتن ريزي، حركت كارگران، بستن ميلگردها، كارگذاري و ادامه دادن ميل جك ها در طولكار، كنترل قالب و رفت و آمد ناظرين، بازديدكنندگان و تعميركاران، كنترل كنندگانلوله هاي روغن و كابل هاي برق سيستم روشنايي و ساير موارد نياز به سكو و محل كار وتردد وجود دارد كه به آن سكوي كار يا پاگرد (كار) مي گويند و در سمت خارج و داخليعني دو سمت يوك و بدنه قالب وجود دارد كه پاگرد داخلي و خارجي نام دارد. علت نامگذاري آن در برخي موارد به نام سكوي كار مياني آن است كه يك پاگرد تحتاني براي پرداختو عمل آوري وجود دارد و گاه يك سكوي فوقاني براي توزيع بتن و برخي عمليات ديگرداريم. اگر سكوي كار فوقاني نداشته باشيم چنين اصطلاحي موضوعيت ندارد. پاگرد كار(سكوي كار) داراي يك كف (دال) چوبي است كه از تخته هايي به ضخامت 5/2 تا 3 سانتيمتر ساخته شده است در حالي که فاصله پشت بندهاي زير آن از 50 تا 60 سانتي متربيشتر نشود. زير اين تخته هاي كف تيرها، يا ناوداني فولادي يا چارتراش چوبي وجوددارد كه بايد به روي تيرهاي اصلي تر و يا بر روي خرپاي متكي به يوغ و يا بر پشتبند افقي بدنه قالب تكيه كند. اين دال و پشت بندهاي زير آن و خرپا يا پشت بند بدنهقالب بايد بتواند بارهاي زنده و مرده پاگرد را تحمل كند. تخته هاي پاگرد در صورتيکه در شرايط مرطوب كنار هم قرار گيرند بهتر است كاملاً به هم چسبانده شوند و اگردر شرايط خشك بكار گرفته مي شود يك درز كوچك باقي گذاشته شود تا در اثر مرطوب شدندچار تغيير شكل نشود و باد نكند. در كف اين پاگرد در سمت خارج و داخل، يك يا دودريچه براي دسترسي به كمك يك پلكان به پاگرد تحتاني (سكوي كار پرداخت) وجود داردكه بايد همواره پوشيده شود. عرض پاگردها معمولاً حداقل بين 80 تا 90 سانتي متر ميباشد و ممكن است در قسمت هايي بزرگتر شود تا ميلگردها و لوله هاي لازم را بتوانانبار نمود. اين پاگرد از شروع كار بايد نصب شده باشد يعني بايد از بدو كار، سازهآن و تخته كوبي انجام شده باشد. خرپاي مثلثي متكي بر ساق يوك معمولاً در ايران بهصورت فولادي بوده و اجزاي آن با پيچ و مهره به يكديگر و به ساق يوك متصل مي شود وبايد بتوان آن را به راحتي در پاي كار باز كرد و نبايد به هيچ وجه آن را جوش نمود.در اطراف پاگردها بايد حفاظ ايمني ايجاد كرد و از يك تخته پاخور استفاده نمود. گاهلازم است در اطراف سكوي كار يك پوشش به عنوان مانع وزش باد با برزنت يا پوشش مناسبديگري ايجاد نماييم كه از حفاظ موجود و يا سازه مخصوص ديگري استفاده مي كنيم.

- داربست آويزان يا پاگرد آويز (پاگرد تحتاني پرداخت و عمل آوري) Hanging Scaffold (Finishingand Curing Platform)

لازم استبراي پرداخت و عمل آوري بتن و بازديد هاي لازم، پاگردي را در ترازي پايين تر از كفقالب ايجاد نمود تا افراد ايستاده بتوانند در جلوي صورت خود بتن خارج شده از زيرقالب را مشاهده كنند و بتوانند آن را پرداخت نموده و يا مواد عمل آوري را بر سطحبتن بمالند يا بپاشند. هم چنين در صورت لزوم بتوان آب را بر سطح بتن اما در ترازيپايين تر از زير قالب (حدود 70 تا 100 سانتي متر پايين تر) پاشيد. كف داربستآويزان معمولاً 150 تا 180 سانتي متر پايين تر از كف قالب مي باشد. كف اين پاگرد معمولاًاز تخته هاي چوبي ساخته مي شود و بر روي پروفيل فولادي قرار مي گيرد و توسط پروفيلفولادي به صورت آويزان به خرپاي متصل به يوك يا خود يوك با پيچ و مهره متصل ميشود. عرض اين پاگرد معمولاً حدود 60 تا 80 سانتي متر است و اطراف آن حفاظ فولاديقرار دارد. از طريق پلكان يا آسانسور از پايين مي توان به اين پاگرد وارد شد و يااز طريق سكوي كار به كمك پله (نردبان) به پاگرد آويزان رفت. پاگرد تحتاني نبايد بهراحتي تكان بخورد يا باد آن را تكان دهد و نبايد به بدنه ديواره بتن برخورد نمايد.در روي پاگرد بايد يك تخته پاخور به ارتفاع حداقل 10 سانتي متر نصب شود. لوله هايآب و كابل هاي روشنايي روي پروفيل آويز داخلي نصب مي شود. در مواردي كه عمل آوريبا بخار يا اشعه مادون قرمز يا بخاري برقي انجام مي شود، لوله ها و ابزار اينعمليات معمولاً بر روي آويز خارجي قرار مي گيرد. در صورتي که بخواهيم بتن را درمقابل وزش هواي گرم يا سرد يا تابش آفتاب حفاظت كنيم، برزنت يا پوشش مناسب ديگري      به صورتقائم به آويزهاي خارجي وصل مي گردد. داربست آويزان را نمي توان از ابتدا بست بلكهپس از اين که قالب به اندازه فاصله زير داربست تا زير قالب از زمين جدا شد اقدامبه نصب اين داربست به كمك پيچ و مهره      مي نمايند و تخته هاي كف را نصب مي كنند.

پاگرد فوقاني يا سكوي توزيع بتن

در برخيپروژه ها يك سكو براي انتقال و توزيع بتن به ويژه با تسمه نقاله در نظر مي گيرند.از اين روش در برخي سيلوهاي ايران مانند تاكستان و همدان استفاده شده است كهتقريبا 2/2 تا 5/2 متر بالاتر از سكوي كار قرار   مي گيرد.

وقتي بتن باوينچ يا آسانسور بالا مي آيد آن را در مخزن (فيدر) تسمه نقاله مي ريزد و سپسانتقال مي يابد و در انتها در مخزن ديگري مي ريزد و يا در ميان راه با روش تخليهجانبي از روي تسمه نقاله به داخل مخزن بتن ريخته مي شود.

به هرحال بااتخاذ اين روش وزن مجموعه قالب زياد مي شود بنابراين سعي شده است از ايجاد آن ترجيحاًپرهيز شود. اين پاگرد نبايد مزاحمتي براي كارگذاري ميلگردهاي قائم و ميل جك هافراهم نمايد.

- لقمه فولادي يا فاصله نگه دار Lower Steel Spacer

 براي حفظ فاصله قالب تا خارجي ترين ميلگرد (پوششبتني روي ميلگرد) در دو طرف ديواره بتني        مي توان ازنبشي، سپري يا لوله استفاده نمود به نحوي كه از طرف بالا خم شده و به لبه فوقانيقالب متصل گردد (لبه قالب در قسمت خم شده قرار گيرد) در صورتي که ميلگردهاي افقينسبت به ميلگرد قائم به قالب نزديك تر باشند (روش معمول) اين تدبير كافي است امااگر ميلگرد قائم به قالب نزديك تر باشد لازم است از يك ميلگرد هادي افقي متصل بهاين لقمه ها در ارتفاع حدود 10 سانتي متري داخل قالب استفاده نمود.

مسلماً اينلقمه و ميلگرد هادي آن همراه قالب مرتباً بالا مي رود و ميلگردهاي قائم يا افقي رااز قالب دور مي كند.

- هادي يا شابلون كمركش فوقاني براينگهداري ميلگردها Upper Bar Guide Spacer

براي نزديكنشدن دو شبكه ميلگرد ديواره بتني به يكديگر لازم است به نحوي نگذاريم ميلگردهايقائم  به هم نزديكشود. لذا به كمك دو ميلگرد افقي يا لوله افقي خميده در ترازي بالاتر از تير فوقانييوك در داخل شبكه ميلگردهاي قائم و محكم كردن آن ها با وسيله مطمئن به يوك (ماننديك پايه متصل به يوك) و استفاده از  آن ها به عنوان يك شابلون يا هادي مانع نزديك شدن دو شبكه بهيكديگر مي شويم.

- ستون کاذبو مهار ميل جک براي جلوگيري از کمانش در بازشوها

در طراحي اوليه قالب سعي مي کنيم ميل جک ها در منطقه بازشوهاواقع نشود اما اگر عرض بازشو زياد باشد و يا نتوانيم به علت تعدد بازشوها و ياجابجا شدن آن ها موفق شويم و ارتفاع بازشو از حدود 5/0 متر بيشتر شود لازم است آنرا در محل بازشو مهار کنيم زيراطول کمانش يک ميل جک معمولي معمولاً بين 5/0 تا 7/0متر است.

در بازشوهاي مرتفع علاوه بر اينکه بايد از قاب (قالب) مناسب ومحکمي استفاده کنيم لازم است از ستون کاذب براي جلوگيري از کمانش ميل جک استفادهنماييم. براي انجام اين کار لازم است يک ستون که در نقشه ها وجود ندارد اجرا شود وپس از تکميل کار و خروج ميل جک, تخريب گردد. در اين رابطه يک بازشو به دو بازشوتقسيم مي شود که بين اين دو قسمت همان ستون کاذب وجود دارد. وقتي قالب به تراز زيربازشو رسيد و قالب هاي (قاب هاي) بازشو نصب شد, قبل از بتن ريزي حد فاصل دو قالبقائم ستون مقداري خاک اره مي ريزند و سپس بتن را مي ريزند و وقتي به تراز فوقانيبازشو مي رسند مجدداً کمي خاک اره در اين قسمت ريخته و پس از آن در ادامه بتن اصليريخته مي شود. پس از اين کار يک ستون به عرض ديواره بتني و طولي ترجيحاً معادل اينعرض ايجاد  مي شود که اجازه کمانش را به ميلجک نمي دهد. در نهايت کار وقتي ميل جک را بيرون مي آوريم مي توان به کمک يک کابل وجرثقيل يا تيفور, به راحتي اين ستون کاذب را از محل خود درآوريم.

- راه پله (پلکان) دسترسي يا آسانسور نفرات

براي رفتن کارگران و ساير نفرات به روي پاگردهاي کار و پرداختنياز به يک پلکان يا آسانسور (بالابر) داريم. پلکان معمولاً به کمک چوب و فولادساخته مي شود و به بدنه بتني سازه از طريق صفحات مدفون مهار       مي گردد. پلکان داراي پاگردهايي در فواصل5/1 تا 2 متر خواهد بود و بايد بسيار محکم باشد و معمولاً عرض      راه پله به اندازه 50 تا 60 سانتي متر (صرفاًبراي عبور يک نفر) مي باشد. با بالارفتن قالب مرتباً بر ارتفاع سازه پلکان اضافهمي شود. آسانسورها بر قطعات متصل به بدنه حرکت مي کند و بايد از ايمني برخوردارباشد و مرتباً بايد مسير و تجهيزات مربوطه متناسب با حرکت قالب اضافه شود.

- ابزار کنترل شاقول بودن قالب و تراز بودن پاگردها

معمولاً قالب در حين بالا رفتن ممکن است کمي منحرف شود. درسازه هاي مرتفع با ابعاد کوچک تر احتمال انحراف بيشتر است. هدايت گر قالب بايد چندنوبت در روز قالب و سازه را کنترل کند تا از انحراف بيشتر جلوگيري و يا اصلاحانحراف نمايد. اصلاح انحراف گاه مشکل مي باشد و يا اشکالات ديگري را به وجود ميآورد و ممکن است صلاح در حفظ انحراف و عدم افزايش آن باشد. علت انحراف ها معمولاًهماهنگ نبودن عملکرد   جک ها, بارگذارينامتقارن بر روي قالب و تفاوت شديد در درجه حرارت بدنه قالب يا بتن در بخش هايمختلف آن است. حتي نيروي کريوليس ناشي از حرکت زمين را در انحراف قالب به ويژه نوعپيچشي آن در قالب هاي لغزنده مدور (مانند سيلوها و دودکش ها و ...) محتمل ميدانند. وسايلي مانند شيلنگ تراز, اندازه زني روي          ميل جک ها يا قالب به کمک ترازياب,استفاده از شاقول هاي معمولي يا نوري يا ليزري مي تواند در تشخيص انحراف و اندازهگيري آن موثر باشد. شاقول هاي معمولي در بيشتر پروژه ها به کار رفته است به کمک يکشاقول سنگين وزن که طول سيم آن قابل افزايش است و به دور يک قرقره در بالاي قالب پيچيدهشده است و  به تدريج باز مي شود,  مي توان انحراف را بدست آورد. براي اين کارفاصله سيم از ديواره بتني را در بالاترين و در پايين ترين نقاط اندازه گيري ميکنند که اختلاف اين دو اندازه معادل انحراف سازه بين اين دو انحراف است. بنابرايندر يک سازه معمولاً از چهار طرف شاقول آويزان مي کنند تا حرکت هاي انحرافي در هرجهت را تشخيص دهند. تراز نبودن روي پاگرد کار معمولاً مي تواند ناشي از انحراف وکج شدن باشد که با وسايل مختلف اندازه گيري مي شود.

- ابزار کنترل ارتفاع

در اتاق کنترل معمولاً يک متر فلزي يا پلاستيکي وجود دارد کهسر آن در ارتفاع صفر (زمين) بسته شده است و با بالا رفتن قالب, اين متر که در اتاقکنترل به ديواره اتاق وصل شده به تدريج با چرخش باز مي شود و     مي توان ارتفاع کف قالب يا تراز فوقاني قالبرا به دست آورد و در هر لحظه از ارتفاع و سرعت حرکت قالب با توجه به ارتفاعات ثبتشده در زمان هاي مختلف اطلاعاتي را به دست آورد. زمان به کار انداختن پمپ روغن وحرکت قالب به بالا و ميزان هر حرکت (يا رقوم ارتفاعي) بايد ثبت شود.

- تجهيزات برقي و کابل هاي لازم

پمپ, روشنايي, بلندگو, جرثقيل ها و آسانسور و بالابر, پمپ آب,لرزاننده هاي خرطومي, ابزاري مانند دريل و برق جوشکاري و بخاري برقي يا وسايل گرمايشينياز به برق دارد. برق مورد نياز بايد با يک کابل اصلي تأمين شود. اين کابل دورقرقره اي پيچيده شده و همزمان با بالارفتن قالب کابل باز مي شود. سيستم توزيع برقدر روي قالب براي وسايل و تجهيزات مختلف بايد ايجاد گردد و تابلوهايي ساخته شود. سيستمتوزيع برق بايد ايمن باشد و در برابر آب باران و برف محافظت شود. معمولاً سعي ميشود براي ايمني بيشتر از برق 110 ولت يا کمتر تا حد 24 ولت استفاده گردد و دستگاهها و لامپ هاي روشنايي نيز با اين ولتاژ کار کنند و لذا تأمين آن ها در ايران کميمشکل مي گردد. برق 220 ولت بايد به ولتاژ مورد نظر به کمک يک رکتيفاير تبديل شود.در کارگاه قالب لغزان بايد برق اضطراري وجود داشته باشد و بتوان از آن استفادهنمود. بهتر است کابل ها داراي شماره و علايم مشخصه باشد تا در موقع ضروري دچارمشکل نشويم و قابل کنترل و تعمير باشد.

- تجهيزات آبرساني

علاوه بر شست و شوي پاگردها و اشباع کردن سطوح درزهاي اجراييافقي احتمالي, شست و شوهاي نظافتي نفرات نياز به آب براي عمل آوري در پاگرد تحتانيداريم مگر اين که عمل آوري به کمک مواد شيميايي مخصوص انجام شود. لوله اصلي آب بههمراه پلکان مرتباً بالا مي آيد و بدان اضافه مي شود. در پاگردهاي کار و پرداخت,لوله کشي انجام مي شود. اتصال لوله اصلي به همراه پلکان مرتباً بالا مي آيد و بداناضافه مي شود د پاگردهاي کار و پرداخت لوله کشي انجام مي شود. اتصال لوله اصلي بهشبکه روي قالب توسط يک لوله       انعطافپذير با طول کافي انجام مي شود و هر از چند گاهي با توجه به بالا رفتن قالب اتصالمربوطه قطع و يک شاخه لوله به لوله اصلي اضافه مي شود و اتصال لوله انعطاف پذير بهلوله اصلي مجدداً برقرار مي گردد. لوله آب عمل آوري در اطراف پاگرد تحتاني درپاگرد خارجي و داخلي کشيده مي شود و معمولاً به کمک نازل ها يا افشانک ها آب بهصورت پاشيدن با ذرات ريز به سطح بتن مي رسد اما نبايد به مناطقي برخورد کند که آنرا بشويد و به سطح آسيب رساند لذا به نقاطي آب را مي پاشيم که تا حدود زيادي سختشده باشد.

- ميل در آر (ميل کش)

با توجه به لزوم در آوردن ميل جک از سوراخ موجود در اطراف آننياز به وسيله يا دستگاهي است که آن را ميل در آر يا ميل کش مي گويند. نحوه عمل ايندستگاه شبيه جک قالب است اما در بالا نصب مي شود و       ميل جک ها را بالا مي کشد در حالي که جک درقالب خود را بر روي ميل جک بالا مي کشد. با توجه به لزوم تسريع و تسهيل در اينکار, هر نوبت حرکت و بالا آمدن ميل جک (يک کورس) 10 سانتي متر يا بيشتر مي باشد.براي اين کار ابتدا يوک ها را با چارتراش به بتن گير مي دهند و جک ها را از روي يوکجدا کرده و کنار          مي گذارند. ميلجک را وارد ميل کش نموده و ميل کش را به بالاي يوک متصل مي نمايند. سيستم تأمينروغن و فشار (هيدروليک) ميل کش را نصف کرده و آن را به کار مي اندازند. اين سيستمبه صورت اهرم دستي کار مي کند و با راه اندازي آن ميل جک را بالا آورده, وقتي بهمحل اتصال دو ميل جک مي رسند, ميل کش را متوقف کرده, ميل جک بالايي را پيچانده وباز مي کنند تا با اين روال همه ميل جک در ارتفاع سازه خارج گردد.

10- نيروي وارد بر قالب لغزان قائم

الف) بارهاي قائم

مانند هر قالب بندي بار مرده و زنده قائم بايد منظور شود. بارمرده قطعات با توجه به جنس آن ها منظور   ميشود. براي سکوهاي کار و داربست آويزان معمولاً مي توان بار مرده ناشي از وزن اجزارا 55 تا 80 کيلوگرم بر مترمربع (5/0 تا 75/0 کيلوپاسکال) منظور کرد. وزن قالب, يوکو جک و لوله ها را نيز بايد درنظر گرفت که 20 تا 25 کيلوگرم بر مترمربع مي شود.براي بار زنده 6/3 کيلوپاسکال (حدود 375 کيلوگرم بر مترمربع) و براي تيرها وخرپاها و پشت بندهاي افقي حداقل 4/2 کيلوپاسکال (250 کيلوگرم بر مترمربع) و برايسکوي آويزان پرداخت حداقل 2/1 کيلوپاسکال (125 کيلوگرم بر مترمربع) بايد درنظرگرفت. حداقل وزن حجمي چوب مصرفي 750 کيلوگرم بر مترمربع منظور شده است. اصطکاک بينقالب و بتن براي يک قالب به ارتفاع 100 تا 120 سانتي متر نبايد از 9/2 کيلونيوتنبه ازاي هرمترطول (300 کيلوگرم) از بدنه قالب کمتر در نظر گرفت. در واقع تنشاصطکاکي 4/2 تا 9/2 کيلوپاسکال (حدود 250 تا 300 کيلوگرم بر مترمربع) مي باشد. بهاين ترتيب بايد حداقل بارهاي قائم زنده و مرده را در مجموع بدست آورد و تعداد يوک,جک و ميل جک را با توجه به ظرفيت باربري آن ها به دست آورد.

ب) بارهاي جانبي

بارهاي جانبي عمدتاً مربوط به رانش جانبي (افقي) بتن مي باشدکه براي طراحي بدنه قالب, پشت بندها و ساق يوغ و مهاربندي ها و غيره بکار مي آيد.

P حداكثر فشار جانبي برحسب کيلوپاسکال, R سرعت ارتفاعي بتن ريزي برحسب متر در ساعت و Tدماي بتن داخل قالب برحسب درجه سانتي گراد مي باشد.

فشار جانبي در قالب لغزان کمتر از بتن معمولي منظور مي شود وبايد لرزاندن بتن با دقت بيشتري انجام شود. لايه هاي بتن ريزي معمولاً بين 20 تا25 سانتي متر بايد صورت گيرد. اگر ضخامت لايه ها بيشتر شود و تراکم لرزشي داخليکاملي انجام شود لازم است ثابت فرمول فوق از 8/4 به 2/7 افزايش يابد يعني 5/1برابر مي گردد.

11- پيش نيازهاي بالا بردن قالب لغزان

هدايت و بالابردن قالب لغزان احتياج به تخصص و تجربه و حوصلهکافي دارد. فرد معيني بايد هدايت را به عهده گيرد و براي شيفت هاي مختلف نماينده ايمعرفي نمايد. قبل از انجام اين کار بايد به مسائل زير توجه داشت.

- از صحت عملکرد اجزاي قالب و وجود آن ها و مشخصات هندسي آنها مطمئن گرديم و در موارد خاص اجزاي ذخيره را کنترل کنيم.

- از وجود نفرات متخصص و کافي براي انجام عمليات مختلف قالببندي, ميلگردگذاري و بتن سازي و بتن ريزي اطمينان حاصل نماييم.

- تجهيزات قالب و وسائل مورد نياز از نظر وجود و صحت کنترلشود.

- تجهيزات وابسته به عمليات مانند جرثقيل, برق اضطراري, بتنساز مرکزي و تأمين آب کنترل گردد.

- از وجود مصالح کافي براي ساخت بتن اعم از سنگدانه, سيمان,افزودني و آب در پاي کار مطمئن شويم و يا در صورتي که امکان انبار کردن آن ها بهصورت يک جا موجود نيست از روند تأمين آن در طول کار و متناسب با پيشرفت قالب اطمينانحاصل نماييم.

- از وجود ميلگرد مورد نياز پروژه در پاي کار مطمئن شويم و حتيلازم است همگي ميلگردها بريده و خم شده باشد تا اجازه شروع کار داده شود و يا بهنحوي مطمئن شويم در طول کار بخشي از ميلگردها مي تواند بريده, خم و آماده حمل بهروي قالب گردد.

- از وجود نقدينگي و وجوه لازم براي انجام کار در مدت محدوداطمينان حاصل نماييم.

- از آماده بودن امکانات تأمين غذا و آشپزخانه براي طول دورهحرکت قالب مطمئن باشيم (براي       شيفت هاي شبانهروزي)

- امکانات رفاهي کافي براي اقامت و کار پرسنل در شيفت هايمختلف شبانه روزي فراهم باشد.

- امکانات اياب و ذهاب در طول اجرا به ويژه وسائل حمل بيمار ومصدوم (آمبولانس) در تمام شبانه روز فراهم باشد.

- از وجود امکانات ايمني و بهداشتي بر روي قالب و در پاي کارمطمئن شويم.

- از وجود قاب ها (قالب), بازشوها و اقلام مدفون به صورتآماده اطمينان حاصل نماييم.

- روند برنامه بالا بردن قالب مشخص شود و زمان کلي کار پيش بينيشود.

- شيفت بندي افراد و مرخصي ها مشخص گردد و براي موارد اضطراريپيش بيني انجام شود.

- از وجود طرح مخلوط کامل بتن و زمان گيرش بتن در شرايط مختلفآب و هوايي اطمينان حاصل شود و به صورت آزمايشي ساخته و بررسي گردد.

- به طراحي قالب به طور کلي و فرضيات آن دقت شود و احاطه حاصلگردد.

- نسخ کافي از نقشه و مشخصات لازم براي اجرا, تهيه و در اختيارمسئولين ذيربط قرار داده شود.

- وجود امکانات کافي کنترلي براي بتن و اجزاي آن در حين اجراو استقرار آزمايشگاه و وجود پرسنل مجرب و آزموده

12- هدايت و بالا بردن قالب لغزان

در هدايت و بالابردن قالب لغزان به نکات زير بايد توجه نمود وآن ها را مدنظر قرار داد که رئوس آن ها ابتدا ذکر مي شود و سپس به جزئيات مي پردازيم.

- مشخصات و كيفيتبتن و ساخت آن 

- كيفيت بتن ريزي

- تعيين سرعت حركت وبالا بردن قالب

- شروع كار بتنريزي و حركت قالب   

- كنترل كيفي بتندر حين اجرا

- كنترل قالب در حيناجرا

- روا داري قالب لغزنده

- ايجاد امكاناتلازم در حين اجرا

- پرداخت سطحي بتن وعمل آوري

- نصب جعبه (قابيا قالب) بازشو ها

- ميلگرد گذاري

- توقف ناخواستهيا گير كردن (چسبيدن) قالب

- توقف عمدي حركتقالب

- قالب بردارينهايي و پايين آوردن آن

- مشخصات و كيفيت بتن و ساخت آن  

بسياري ازاقداماتي كه بايد در هدايت و بالا بردن قالب انجام شود تابع مشخصات و كيفيت بتن وساخت آن مي باشد. بتني كه با قالب لغزان ريخته مي شود طي چند ساعت از زير قالببيرون مي آيد و بايد بتواند در محل خود ايستا باشد و بتواند شرايط محيطي موجود ودر ادامه بارهاي وارده را تحمل نمايد. كيفيت بتن در ارتفاع متفاوت است. بتن هاييكه اول خارج مي شود زودتر ريخته شده است و احتمالاً تا حدي بيشتر گرفته و سخت شدهاست و بتن هاي بالاتر خميري تر مي باشد. در شرايط متعارف با دماي 20 تا 25 درجهسانتي گراد و رطوبت نسبي 50 درصد يا بيشتر, بتن مناسب  معمولاً بايد بين 5/1 تا 2 ساعت پس از ريختنگيرش اوليه خود را به انجام رساند (حدود 2 تا 5/2 ساعت پس از ساخت) و در مدت 4 تا8 ساعت پس از بتن ريزي به گيرش نهايي برسد و مقاومت 5/1 تا 2 كيلوگرم بر سانتي مترمربع را بدست آورد. مسلماً آهنگ افزايش مقاومت بتن بايد از آهنگ افزايش بار واردهبر آن بيشتر باشد. اين بتن بايد كارآيي كافي براي ريختن، جاي دهي و تراكم را داشتهباشد. توصيه آن است كه در هنگام ريختن بتن اسلامپ آن بين 5/7 تا 5/12 سانتي مترباشد و مسلماً اسلامپ آن در روي زمين پس از ساخت بايد        با توجه به شرايط محيطي بين 10 تا 15 سانتي متر باشد.

هم چنينلازم است اصطكاك بتن با قالب كم باشد. جمع شدگي بتن با توجه به يكسره بودن اجرابايد  حتي الامكانكم باشد. يكنواختي در توليد بتن از نظر كيفيت در اين روش اجرا بسيار مهم است.

براي كاهشاصطكاك لازم است ترجيحاً از ماسه گردگوشه استفاده گردد اما مصرف شن شكسته بنا بهدلايل ديگر توصيه نمي شود مگر اين كه به نحوي به افزايش مصرف سيمان و افزايش جمعشدگي منجر نگردد و باعث جداشدگي نشود. مسلماً طبق طرح مخلوط بايد مقاومت لازم نيزكسب گردد. بديهي است سنگدانه هاي پولكي و كشيده مطلوبيتي ندارد و بهتر است از آنپرهيز شود.

افزايش مصرفسيمان و افراط در آن باعث افزايش جمع شدگي و چسبندگي بيشتر بتن به قالب مي شود كههر دو نتيجه مناسبي تلقي نمي شود. توصيه آن است كه عيار سيمان به 400 كيلوگرم درمتر مكعب محدود شود. براي كاهش جمع شدگي و ايجاد دوام كافي، نسبت آب به سيمان به5/0 محدود گردد و اگر بتن در شرايط محيطي با تري و خشكي و يخ بندان پي در پي باشدحتي محدود كردن آن به 45/0 توصيه مي شود.

در صورتاستفاده از مواد افزودني مقدار دقيق آن در ساخت بتن رعايت شود وگرنه مشكلات جديحاصل مي گردد. استفاده از مواد كاهنده آب (روان كننده) و حباب زا براي كاهش عيارسيمان و ايجاد كارآيي و كاهش اصطكاك و جمع شدگي توصيه مي شود. سعي مي شود از سيمانمناسب با شرايط پروژه به ويژه اجراي خاص با قالب لغزان استفاده گردد.

طرح اختلاط(نسبت هاي اختلاط) به صورت دقيق و آزمايشگاهي تهيه شده باشد و در كارگاه به صورتآزمايشي ساخته و در صورت لزوم اصلاح گردد. مسلماً زمان گيرش بتن بايد با توجه بهشرايط احتمالي حاكم بر پروژه مورد بررسي قرار گيرد. حداكثر اندازه سنگدانه بتنبايد به يك هشتم ضخامت ديواره محدود گردد و مسلماً از پوشش بتني روي ميلگرد بيشترنباشد و ساير ضوابط هندسي من جمله فاصله ميلگردهاي افقي و قائم نيز رعايت شود. دراغلب موارد حداكثر اندازه اسمي سنگدانه 20 تا 25 ميلي متر با توجه به ويژگي هايمورد نظر مناسب است.

در مورداستفاده از بتن هاي سفت يا بتن خود تراكم نمي توان توصيه خاصي را انجام داد و بهتراست از مصرف آن ها در شرايط عادي پرهيز شود. ساخت بتن به صورت وزني با رعايت كنترلهاي رطوبتي سنگدانه انجام شود و سعي گردد روا داري نسبت آب به سيمان به 02/0 محدودشود. اگر كنترل رطوبتي مستقيم و نسبت آب به سيمان مقدور نيست، با كنترل اسلامپ اينكار به دقت انجام شود.

حجم بتنتوليدي بايد به اندازه اي باشد كه بتن ها در پاي كار معطل نشود و ضمناً درز سرد دربين         لايه هاي بتن ريزي ايجاد نگردد. به هر حال به اين موضوع بهويژه در شرايط هواي گرم توجه خاصي مبذول نمود. در شرايطي كه سطح بتن داخل قطعهزياد باشد محاسبات بايد با دقت صورت گيرد و با توجه به سرعت كار و شرايط محيطي ونوع بتن و سيمان و افزودني موجود حجم مورد نياز در واحد زمان مشخص مي گردد.

از مصرفسيمان هاي داغ پرهيز شود هر چند با آب سرد يا يخ دماي بتن را متعادل كنيم. سيمانداغ باعث افت اسلامپ و كلوخه شدن و گيرش ناگهاني در برخورد با آب با هر دمايي ميشود. بهتر است در قالب لغزنده دماي سيمان به 45 درجه محدود شود و ابداً از 50 درجهبالاتر نرود. دماي بتن براي ريختن در قالب در هواي گرم و به طور كلي در هر شرايطمحيطي از 30 درجه بالاتر نرود و حداقل دماي بتن با توجه به ضخامت قطعه از 10 يا 13درجه كمتر نشود و حتي در هواي سرد نيز بسته به ضخامت قطعه از 18 يا 21 درجه سانتيگراد تجاوز نكند.

- كيفيت حمل، بتن ريزي و تراكم

حمل در اسرع وقت و با توجه ويژه به عدم جداشدگي انجام شود و قبلاز ريختن در قطعه مجدداً كنترل شود. جابجايي هاي مكرر و بي مورد در هواي سرد و گرمتوصيه نمي شود و باعث جداشدگي نيز مي شود و بر دماي مورد نياز اثر گذاشته و درشرايط خشك و گرم و توام با وزش باد شدت تبخير را افزايش مي دهد.

- پس از كنترلهاي لازم در مورد ميلگردهاي نصب شده، لازم است بتن بالا آمده از پاي كار را در سطحپاگردها توزيع نموده و در لايه هايي به ضخامت حدود 20 سانتي متر به صورت تقريبايكنواخت ريخت و در قطعه جاي داده و متراكم كرد. يكنواخت پر نشدن قالب مي تواند درقالب لغزان مسئله ساز باشد و كنترل حركت را مشكل كند.

- همواره بتن ريزيلايه بعدي پس از تكميل بتن ريزي و تراكم لايه قبلي انجام شود و 5 تا 10 سانتي متراز لايه زيرين به صورت مشترك با لايه فوقاني لرزانده شود. مسلماً اين كار بايد قبلاز گيرش اوليه لايه زيرين انجام شود وگرنه درز سرد ايجاد خواهد شد كه بسيارنامطلوب است. براي اطمينان بهتر است از مصرف بتن هايي كه بيش از يك ساعت از ساختآن ها گذشته خودداري كنيم و يا با توجه به دانستن زمان گيرش در مورد بتن ها وامكان مصرف آن ها و ايجاد درز سرد تصميم گيري نماييم. در اين حالت ممكن است نيازبه ديرگيركننده داشته باشيم.

- خوب است همواره حدود10 تا 15 سانتي متر بالاي قالب را خالي نگه داريم. اين كار به كاهش اصطكاك، كنترلبهتر قالب و كاهش ترك خوردگي هاي بتن كمك مي كند.

- از ريختن خرده هايسخت شده بتن در داخل بتن تازه خودداري شود و سعي گردد لبه قالب ها و بخش فوقانيقالب تميز نگه داشته شود. بهتر است براي اين كه پاگرد و لبه قالب آلوده به بتننشود از يك ورق كه به شكل قيف درآمده استفاده شود و يا از يك ورق گونياي گالوانيزهدر سمت بتن ريزي استفاده گردد.

- ضمن رعايت اصولتراكم بتن، لازم است از استفاده از ويبراتورهاي قوي بپرهيزيم. خوب است قطرويبراتور از يك پنجم و حتي يك ششم ضخامت قطعه تجاوز نكند.

- لازم است در هنگاملرزاندن بتن، لرزاننده را به ميلگرد و قالب نچسبانيم تا مشكلي براي درگيري بتن وميلگرد در منطقه اي كه بتن گرفته است به وجود نياورد و نماي بتن آسيب نبيند.

- ميله يا سيخ زدندر فاصله ميلگرد و قالب مي تواند به تراكم اين بخش بتن كمكنمايد.

- تعيين  سرعتحركت و بالا بردن قالب

مشخص نمودن سرعتمناسب براي حركت رو به بالا از نقطه نظرهاي مختلف اهميت دارد. معمولاً سرعت متوسطحركت قالب لغزان بين 5 تا 30 سانتي متر در ساعت متغير است. قالب در هر شبانه روز معمولاً1 تا 7 متر     مي تواندحركت نمايد. در سرعت هاي كم امكان چسبيدن بتن به قالب و بالا رفتن اصطكاك مطرح استدر حالي كه در سرعت هاي زياد نگران وضعيت بتن خروجي از زير قالب و نگرفتن آن بهقدر كافي هستيم. در هر دو حالت كرانه اي، مشكل كنترل قالب از نظر نحوه حركت وشاقولي بودن وجود دارد و نگران كننده تر است. معمولاً در دماي كمتر از 15 درجه سانتيگراد دو تا سه گام حركتي در هر ساعت (دو بار پمپ كردن روغن) توصيه مي شود در حاليكه در دماي 15 تا 25 درجه سانتي گراد سه تا چهار بار حركت در ساعت معقول به نظر ميرسد. در دماي 25 تا 35 درجه سانتي گراد 4 تا 6 حركت در ساعت ميسر است. بديهي استدر صورتي كه خواسته ديگري داشته باشيم بايد شرايط را با مصرف افزودني يا تغييردماي محيط اطراف بدنه قالب عوض كنيم. هر چند سرعت هاي بالا  به عنوانمتوسط مطرح شده است، اما در يك ساعت و يا چند ساعت ممكن است مقدار حركت كمتر از 5يا بيشتر از 30 سانتي متر در ساعت باشد. سرعت هاي مقطعي تا 45 سانتي متر در ساعتنيز وجود داشته است. پيچيدگي هاي زيادي در مشخص نمودن سرعت مناسب وجود دارد و بايك عامل مواجه نيستيم. ممكن است بنا به ضرورت سرعت كم يا زيادي بخواهيم بنابراينبايد عوامل ديگري را بنا به دلخواه تغيير دهيم و اگر نتوانيم بايد در خواسته خودتعديل كنيم. اگر زمان لازم براي رسيدن به مقاومت 5/1 تا 2 كيلوگرم بر سانتي مترمربع را t بناميم و H ارتفاع قالب و h ارتفاع هر لايهبتن ريزي بر حسب سانتي متر باشد، سرعت حركت قالب برحسب سانتي متر در ساعت از رابطهزير بدست مي آيد.

مثلاً اگرارتفاع قالب 120 سانتي متر و ارتفاع يك لايه 20 سانتي متر باشد و زمان لازم برايرسيدن بتن به مقاومت مناسب جهت بيرون آمدن از قالب 6 ساعت منظور گردد سرعت مناسبحركت قالب 15 سانتي متر در ساعت مي شود.

سرعت حركتقالب بر فشار وارده به بدنه قالب، امكانات لازم براي ميلگردگذاري در حين اجرايقالب و نصب اقلام مدفون، حجم بتن لازم در هر ساعت، استقرار قالب بازشو ها، امكاناتريختن و جاي دهي و تراكم و امكانات لازم براي پرداخت سطح بتن بيرون آمده از زيرقالب اثر مي گذارد. اينموارد مي تواند موجب تجديد نظر درضخامت لايه، تغيير كيفيت بتن از نظر گيرش و سرعت قالب گردد. معمولاً خوب است سرعتحركت قالب چنان باشد كه اگر با انگشت شست خود به بتن بيرون آمده فشار دهيم اثر آنباقي بماند و ضمنا سطح آن را بتوان با ماله مخصوص يا يونوليت يا اسفنج خيس پرداختنمود. در صورتي كه بتن خيلي نرم و خميري باشد ممكن است دچار تغيير شكل يا بادكردنشود و يا حتي شره كند. اگر بتن خيلي سخت شده باشد قابل پرداخت نيست و به شدتاصطكاك بتن و قالب را افزايش مي دهد.

- شروع كار بتن ريزي و حركت قالب   

پس از اين كه اقداماتو پيش نيازهاي بتن ريزي و حركت قالب فراهم گرديد و مجوز مربوطه صادر شد، در شروعكار لازم است نكاتي رعايت گردد.

در ابتدا بالايه هايي به ضخامت حدود 20 سانتي متر، ارتفاع 60 تا 80 سانتي متر از قالب را بابتن پر كرده و هر لايه را طبق اصول حاكم بر بتن ريزي و تراكم به خوبي ريخته ومتراكم مي نماييم. در اين مدت از صحت       آب بندي و پايداري اوليه قالب مطمئن مي شويم. در اين رابطهنبايد براي اولين پمپ زني و حركت جك عجله كنيم و بايد اجازه دهيم در شرايط معموليحدود 4 ساعت از ريختن اولين لايه بگذرد (در هواي خنك 5 تا 6 ساعت و در هواي نسبتاً گرم در حدود 3 ساعت). سپس قالب را براي اولين بار به سمتبالا حركت مي دهيم. بديهي است بايد تمام موانع حركتي از جمله تكيه گاه هاي كمكياوليه قاب و اتصالات محتمل قالب با شالوده يا زمين قطع و حذف گردد. وقتي قالب چند سانتيمتر بالا آمد، لازم است مجدداً ضمن كنترل بتن خروجي از زير قالب، از عملكرد قالب وجك ها اطمينان حاصل كنيم. فاصله ارتفاعي حركت اطراف قالب بايد در جک زدن هاي اوليه كنترل شود و با ارتفاع ثبت شده در اتاق كنترلمقايسه گردد و مقدار متوسط هر حركت (جك زدن) به دست آيد و از يكنواختي آن مطمئن شدو در صورت عدم يكنواختي، مشكل را يافته و رفع كرد. در صورتي كه از روي شالوده وزمين كار را شروع كنيم مسلماً در ابتدا نصب داربست آويز (سكو يا پاگرد پرداخت)ميسر نيست. لذا بايد آن قدر بالا رفته كه امكان نصب سكوي تحتاني فراهم گردد.

- كنترل كيفي بتن در حين اجرا

كنترل كيفي بتن در مرحله اجراي قالب با اهداف متفاوت و درمراحل مختلف با اشكال گوناگون انجام   ميشود و از اهميت زيادي مانند كارهاي معموليبرخوردار است. از جمله كنترل اجزاي بتن كه در كارگاه انبار شده و يا مرتبا واردكارگاه مي شود را مي توان نام برد. فرصت براي انجام برخي آزمايش ها مثلاً كنترلكيفي سيمان وجود ندارد و معمولاً سنگدانه ها مرتبا مورد بررسي هاي اوليه قرار ميگيرند. توصيه مي شود در روزهاي اولآزمايش هايي نظير دانه بندي، درصد گذشته از الك شماره 200، درصد شكستگي و درصدذرات پولكي و كشيده روزانه يك بار انجام شود و ضمن بررسي كيفي سنگدانه، مرتباتغييرات لازم در طرح هاي مخلوط داده شود. بديهي است اگر نمونه هاي سه روز اول فاقدمشكل باشد مي توان اين آزمايش ها را به دو بار در هفته و حتي يك بار در هفته كاهشداد.

- كنترل دمايسنگدانه، سيمان و آب نيز در حين اجرا علاوه بر كنترل دماي بتن ساخته شده و دمايبتن در حال ريختن مي تواند در ساخت بتن و رسيدن به دماي مورد نياز به ما كمك كند.بايد توجه كرد كه از مصرف سيمان و آب با دماي زياد پرهيز شود. لازم است دماي بتنمرتبا كنترل گردد. توصيه مي شود دماي بتن در تمام شبانه روز به ويژه در صورتي كهاحتمال مي دهيم به علل خاصي نظير تغيير دما و يا استفاده از سيمان تازه وارد ياسنگدانه جديد الورود، دماي بتن دست خوش تغييراتي شده باشد.

- با تعيين رطوبتسنگدانه ها به ويژه ماسه در طول شبانه روز بايد نسبت به اصلاح رطوبتي طرح مخلوط(ميزان آب مصرفي و سنگدانه مرطوب) اقدام نمود. استفاده از امكانات ويژه نظير بتنسازهاي تمام اتوماتيك با   حس گر هايرطوبتي و نرم افزارها و سامانه هاي كنترلي توصيه مي گردد. در غير اين صورت بايد ازآزمايش هاي سريع تعيين رطوبت بهره گرفت و سريعاً محاسبات لازم را انجام داده ونتيجه را به مسئول بتن سازي اطلاع داد.

- در صورتي كه نتوان رطوبت را دقيقاً به دست آورد لازم است به صورت چشميمقادير را اصلاح كرد و آب را به تدريج وارد مخلوط كن نمود تا رواني لازم طبق طرحمخلوط به دست آيد. مسلماً در اين حالت تغييرات دانه بندي و شكل دانه ها و درصدشكستگي و هم چنين درصد ذرات گذشته از الك شماره 200 تأثير عمده اي را بر رواني (اسلامپ) بتن به وجود مي آورد كهبايد به آن توجه نمود وگرنه اين نوع كنترل نمي تواند به يكنواختي بتن   به ويژه ازنظر كنترل نسبت آب به سيمان منجر گردد.

- كنترل هاي چشمي(مشاهده اي) (Visual Inspection) براي بتن ساخته شده، حمل شده، پاي كار درهنگام ريختن و در حين ريختن از اهميت زيادي برخوردار است. به ويژه مسئله جداشدگييا آب انداختن در اين رابطه بايد بررسي گردد و در صورت بروز اشكال به نحو مقتضيمرتفع گردد، خواه از استعداد بتن نشات گرفته باشد و خواه از شيوه حمل و ريختن وتراكم.

- كنترل كيفيمقاومتي بتن با نمونه برداري و قالب گيري بتن و نگهداري آن در شرايط استانداردانجام   مي شود كهبا مقاومت مشخصه (رده مورد نظر) مقايسه مي گردد. براي اين منظور از هر 75 متر مكعببتن يك نوبت نمونه برداري ضروري است ولي به هرحال در هر شيفت نياز به يك نوبتنمونه برداري وجود دارد (طبق ACI). براي اين منظور تهيه حداقل دو آزمونه درسن مقرر (معمولاً 28 روزه) ضروري است. اما بهتر است يك آزمونه قاضي نيز تهيه شود.اگر تهيه آزمونه براي تعيين مقاومت سنين ديگر مثلاً 3 يا 7 روزه نيز نياز باشد اخذيك آزمونه براي آن ها كافي است. در صورتي كه اخذ نمونه هاي آگاهي يا نمونه هاي عملآمده در كارگاه براي كنترل كفايت عمل آوري نيز ضروري باشد، لازم است آزمونه ها راافزايش داد اما به هر حال اين آزمونه ها صرفاً در شرايط واقعي عمل آوري در بخشبالاي سكوي كار تحتاني (زير سكوي كار مياني) نگهداري مي شود. بديهي است سن آزمايشدر نمونه آگاهي دلخواه است اما سن آزمايش براي كنترل كفايت عمل آوري 28 روز خواهدبود. در برخي منابع تهيه نمونه به ازاي هر متر ارتفاع و در دو نوبت نمونه برداريدر هر نوبت كاري پيش بيني شده است كه مستند آيين نامه خاصي نيست.

- بسته بهاستاندارد و آيين نامه مورد استناد آزمونه ها مكعبي يا استوانه اي خواهد بود. درآبا اجازه داده شده است تا نمونه مكعبي تهيه و نتايج آن به استوانه اي تبديل گردد.

- بتن خروجي اززير قالب از نظر ميزان گيرش و سخت شدگي بايد توسط مسئول قالب يا ناظر كنترل شود ودر سرعت قالب در صورت نياز تجديد نظر گردد و يا شرايط ساخت بتن از نظر افزودني وغيره مورد بازبيني قرار گيرد.

- كنترل قالب در حين اجرا

مفهوم كنترل قالب در حين اجرا بسيار گسترده است. كنترل كيفيت عملكرد قالبو يا هندسه حركت قالب از جمله اين مفاهيم است. كيفيت بدنه قالب، پشت بندها،پاگردها، يوك، جك، ميل جك، سيستم پمپاژ روغن       به همراهصحت عملكرد امكانات جنبي كه به حركت صحيح و اصولاً امكان حركت منجر مي شود، ازجمله مواردي است كه نياز به كنترل دارد. بررسي قالب از نظر تميزي قسمت فوقاني رويهقالب و پاگردها بسيار مهم است. لازم است گه گاه در پاگرد تحتاني اقدام به كنترل فاصله بتن از بدنه تحتانيقالب نماييم. معمولاً اين كار از سمت داخل و خارج انجام مي شود. اگر فاصله بيش ازيك يا دو ميلي متر باشد، نشانه آن است كه قالب كج شده و در حال انحراف از مسيرقائم مي باشد. در اين حالت معمولاً سمت مخالف قالب فشار توام با برش به بتن بدنهوارد مي كند كه ممكن است بتن به صورت بريده بريده و بد نما خارج شود و قالب به آنسمت منحرف شده كه بايد سعي شود اين مشكل با حركت بيشتر جك هاي سمت مخالف جبرانگردد. گاه قالب لغزان مي چرخد و مي توان با بستن قالب به كمك تيفور از پيچش بيشترجلوگيري نمود و مي توان با شيب دادن جك ها از پيچش جلوگيري كرد.

- روا داري قالب لغزان

در اجراي قالب لغزانروا داري هاي زير در ACI 313 ,117 پيش بيني شدهاست.

الف) انحرافاز قائم (شاقولي)

ب) قطرداخلي يا فاصله بين ديوارها

ج) موقعيتباز شو يا اقلام مدفون يا مشابه

- ايجاد ساير امكانات لازم در حين اجرا

در حين اجرا امكاناتيبايد متناسب با پيشرفت كار فراهم آيد و يا گسترش پيدا كند. از جمله اين موارد    مي توان بهافزايش ارتفاع جرثقيل، افزايش امكانات حركت وينچ و آسانسور در ارتفاع (براي حملبتن يا نفر)، امتداد دادن لوله كشي آب، ايجاد پلكان دسترسي و رمپ هاي لازم، تأمينروشنايي هاي لازم مقطعي و ... اشاره نمود. گاه لازم است از وسائل گرمايشي در هوايسرد استفاده گردد كه در حين اجرا تأمين و نصب مي گردد.

- پرداخت سطحي بتن و عمل آوري

بتن خروجي از زير قالببه خاطر كاستي هاي احتمالي نياز به ترميم و پرداخت دارد. اين بتن بايد تا حدودينرم و قابل پرداخت باشد. يك گروه بايد در پاگرد تحتاني خارجي و گروه ديگر در پاگردتحتاني داخلي متناسب با حجم كار مشغول باشند. براي اين كار نياز به امكانات نظافتيو هم چنين ماله هاي يونوليتي يا لاستيكي و حتي فلزي وجود دارد. مقداري ملات ريزدانه هم براي ترميم يا پرداخت بهتر ضروري است. اين ملات بايد به مقدار كم ساخته ومصرف گردد و در صورت ترميم، بهتر است در داخل آن لاتكس (چسب بتن) مصرف شود. عملآوري ممكن است با مواد شيميايي عمل آوري انجام شود كه بايد با قلم مو يا پيستولهبر روي بتن خارج شده از قالب اعمال شود. توصيه مي گردد از اين روش براي بتن هاييكه نسبت آب به سيمان آن ها از 42/0 كمتر است استفاده نشود مگر  اين كه شرايط محيطي حاد مانند وزش باد به همراه خشكي و گرماي هواكار حفاظت و عمل آوري را به شدت مشكل نمايد. معمولاً با استفاده از پاشش آب ازسوراخ ها يا نازل لوله هايي كه در پاگرد تحتاني داخل و خارج نصب شده، بر سطح بتنخارج شده از زير قالب، عمل آوري رطوبتي انجام مي شود. اين آب نبايد دقيقاً به بتنتازه خارج شده پاشيده شود بلكه ابتدا بايد پرداخت انجام شده و آب به سطح بتن درتراز يك متري زير قالب بپاشيم تا سطح بتن شسته نشود و بد نما نگردد. هرچه آب بهصورت ريزتر و پودري پاشيده شود بهتر است. در صورتي كه نياز به كاهش وزش باد ياتابش آفتاب به سطح بتن تازه خارج شده از زير قالب داشته باشيم لازم است با برزنتيا گوني كه در قسمت خارجي پاگرد تحتاني كشيده مي شود اين كار را به انجام برسانيم.اگر نياز به ايجاد گرما در هواي سرد داشته باشيم، از لامپ مادون قرمز يا بخاريبرقي در پاگرد تحتاني استفاده مي شود. به هر حال لازم است اين لامپ ها يا بخاري درفاصله مناسبي نصب گردد تا ضمن توزيع گرما در سطح بتن و قالب، از خشك شدگي و تركخوردگي موضعي جلوگيري شود. توصيه مي گردد اين وسائل در قسمت خارجي پاگرد تحتانينصب شود. گاه در هواي سرد يا هنگامي كه باد گرم و خشك مي وزد، ممكن است از يك گونييا برزنت آويزان از زير پاگرد تحتاني استفاده گردد و حتي طول اين پوشش و محافظممكن است به چندين متر برسد تا در طي 2 تا 3 روز پس از خروج بتن،  عمل آوري وحفاظت انجام شود.

- نصب جعبه ( قالب) بازشو ها

اجراي بازشو ها معمولاًمشكل است. براي ايجاد بازشو (در و پنجره و غيره) معمولاً صندوقه (جعبه) چوبي و گاهفولادي در بين بدنه قالب هاي لغزنده كار مي گذارند. به منظور پرهيز از ايجاددرگيري بتن قالب لغزنده و صندوقه (جعبه) معمولاً عرض (پهنا) صندوقه را در حدود 10تا 15 ميلي متر كمتر از ضخامت بتن جداره در نظر    مي گيرند.پس از بالا رفتن قالب لغزنده، صندوقه (قالب) چوبي يا فلزي روغن زده را از محل خارجمي كنند. در مواردي كه ميل جك در بين قالب (جعبه) قرار مي گيرد بايد سعي نمود ميلجك از داخل صندوقه عبور نمايد وگرنه ميل جك بايد روي صندوقه واقع شود كه بار زياديرا وارد مي كند. اگر بازشو ها در يك تراز قرار گيرند اجراي آن ها ساده تر خواهدبود. مشكل بزرگ گير كردن صندوقه به قالب و بالا رفتن آن مي باشد كه همواره جدي ميباشد. لذا تدابيري را اتخاذ مي كنند تا اين حركت ناخواسته قالب (جعبه) بازشو صورتنگيرد. بستن جعبه بازشو به ميلگردها با سيم يا خال­جوش از اين­جمله است. گاه با يكزنجير يا سيم قلاب­دار آن را به ميلگرد هاي افقي زيرين اتصال مي­دهند. تعيينموقعيت بازشوها به­ويژه تراز تحتاني بايد با دقت و با توجه به ارتفاع­موجود قالبتعيين شود.

- ميلگردگذاري

ميلگردگذاري در حين حركتقائم انجام مي شود. نصب ميلگردهاي قائم ساده است و به صورت           هم پوشاني انجام مي شود. اما مشكل بزرگ نصب ميلگردهاي افقي وبستن آن ها به ميلگردهاي قائم است. اين كار در فاصله بالاي قالب تا زير تير افقييوك مي تواند انجام شود. توصيه مي گردد در طراحي قطعه، ميلگردهاي افقي در قسمتخارجي قرار گيرد تا بستن آن ساده تر باشد در غير اين صورت ميلگردگذاري به كندي وسختي انجام   مي شود وممكن است باعث كند شدن سرعت حركت قالب گردد.

- چسبيدن يا گير كردن قالب  (توقفناخواسته)

گاه به دليل اصطكاك وچسبندگي زياد قالب به بتن و عدم توانايي جك ها براي بالا بردن قالب، توقف ناخواستهاي پيدا مي شود كه به مرور زمان با گرفتن و سخت شدن بتن حركت مجدد مشكل تر مي شود.وقتي بتن خيلي سفت و چسبناك باشد يا دچار گيرش هاي سريع (به دليل گرمي هوا) شود ويا قالب زياد پر شده باشد و يا به دلايلي سرعت حركت قالب كم باشد و يا بين دو حركتفاصله زماني زياد به وجود آيد، احتمال وقوع چنين مشكلي وجود دارد. كمك دادن جك هادر اسرع وقت مي تواند مشكل را حل كند وگرنه لازم است قالب را بريده و آزاد نماييمتا امكان حركت به وجود آيد. به هرحال اگر توقف در بتن رساني زياد شود لازم استعمليات آماده سازي درز ناخواسته اجرايي انجام شود.

- توقف عمومي حركت قالب

به دليلمشكلاتي در امر تداركات مصالح يا مشكلات نيروي انساني يا قالب يا شرايط آب و هوايي(محيطي) ناجور و پيش بيني نشده و يا عدم پيش بيني كار در اين شرايط، لازم است توقفدر حركت قالب را داشته باشيم. مناسب نبودن توليد بتن يا غلط بودن عمليات اجراييممكن است باعث شود دستور توقف صادر گردد. گاه براي بالا كشيدن ميل جك و كارگذاريآن ها در رقوم بالاتر ممكن است توقف پيش بيني شده داشته باشيم.          به هرحال درز اجرايي در اين محل خواهيم داشت و لازم استاقدامات مورد نياز در درزهاي اجرايي افقي انجام شود.

- قالب برداري نهايي و پايين آوردن قالب و متعلقات

وقتي بهرقوم مورد نظر نهايي رسيديم و كار بتن ريزي و تراكم تمام شد، حركت قالب را بدونبتن ريزي با سرعت مناسب ادامه مي دهيم تا تراز تحتاني قالب از سطح بتن بالاتر رود.پس از تميز كردن سطوح بتن و تراشيدن بتن اضافي بايد مطمئن شويم بتن براي تحمل تنشپايه ها و بالشتك ها و زير سري چوبي يا فلزي به قدر كافي كسب مقاومت نموده است.سپس اين پايه ها يا بالشتك ها و زير سري ها را بين قالب و سطح افقي بتن قرار ميدهيم. سپس جك ها را آزاد كرده و آن ها را در مي آوريم و پس از آن با ميل جك كش،ميل جك ها را خارج مي كنيم. در مرحله بعد به تدريج با جرثقيل يا وسائل ديگر قطعاتقالب را پياده كرده و آن ها را تميز و تعمير نموده و براي كار بعدي آماده مي كنيم.