مشکلات و موانع کیفیتی بتن ریزی

مشكلاتو موانع موجود در راه بهبود سطح كيفي توليد بتن در ايران

          بهبود  سطحكيفي توليد هر محصول زمينه هايي را نياز دارد. انگيزه هاي مالي و اقتصادي و فني ازجمله عوامل زمينه ساز است. نياز به رسانيدن سطح كيفي به سطح حداقل استاندارد نيزاز جمله انگيزه هاست كه خود به نوعي وابسته به انگيزه هاي مالي است.

            درتوليد بتن انگيزه هاي مالي و اقتصادي و حتي فني براي بهبود كيفيت وجود ندارد وبراي داشتن يك حداقل مقاومت، نيز نيازي براي بالا بردن كنترل هاي كيفي در كارگاههااز جانب پيمانكار احساس نمي شود. دلايل اين امر عبارت است از :

1-     به كار گيري مقاومتمشخصه اي كمتر از مقاومت اعلام شده در نقشه ها و مشخصات براي محاسبه و طراحي توسططراح – برخي لز طراحان با سابقه در ايران با توجهبه تجربيات خود مقاومت مشخصه اي را در    نقشه ها درج مي كنند ، كه از مقاومت مشخصه واقعي پروژه در دفترچه محاسبهبيشتر است (تا حد 5        مگا پاسكال). دراين پروژه ها حتي در صورت عدم انطباق بتن بارده مورد نظر ،  به راحتي مي توان آن را قبول نمود و چاره كارآسان است و صرفا  جريمه براي پيمانكارتجويز مي شود. تكرار اين رويه در گذشته ، پيمانكاران و ناظران را نسبت به اعمالكنترل بيشتر كم انگيزه نموده است .

2-      به كار گيري مقاومت هاي مشخصه نسبتا كم در اكثرپروژه ها – اين رويه باعث مي شود تا بدون كنترلهاي جديبه مقاومت هاي مور نظر دست يابيم ، لذا پيمانكار و ناظر ، اصرار چنداني بر اعمالكنترلهاي لازم ندارند.

3-     طراحي هاي محافظهكارانه و بيش از حد مورد نياز - در بين برخي از طراحان كشور، محافظه كاري بيش ازحد به صورت امري شايع در آمده است. روش كار بسياري از مهندسين مشاور ، مصرف بتن وميلگرد و مصالح بيشتر بوده  و دقت كمتري رادر طراحي معمول مي دارند. در رابطه با بررسي بتن هاي كم مقاومت ، اكثر اوقات اينبتن ها مي تواند از نظر سازه اي به سهولت مورد قبول قرار گيرد.

4-     پيش بيني انحرافمعيار و حاشيه امنيت زياد در محاسبه مقاومت ميانگين طرح اختلاط توسط مشاورآزمايشگاهي طرح مخلوط ، از جمله عواملي است كه به بالا رفتن مقاومت نشانه طرحاختلاط منجر مي شود. اين امر در ابتدا كاملا موجه به نظر مي رسد ، زيرا طراح مخلوطبه واقعيتهاي كارگاهي در امر نظارت و كنترل ساخت بتن ، و دقت وسايل توزين و ساختنظر دارد و از تجربيات خود در اين كاراستفاده مي كند[1و6و7]. در اين حالتنسبت آب به سيمان كمتر ، و در نتيجه مقدار سيمان بيشتري براي هر متر مكعب بتن بهدست     مي آيد كه اجتناب نا پذير است. اينرويه يك اثر متقابل را به وجود مي آورد ، يعني در ادامه كار ساخت ،نياز ما را بهكنترلهاي زيادتر از حد پيش بيني شده ، بي مورد جلوه مي دهد و به تدريج باعث مي شود(درحقيقت باعث شده است) كه كارگاه انگيزه كنترلي خود را از دست بدهد. بنابراين درنوبت هاي بعدي نيز اگر ما حتي با يك بررسي آماري انحراف معيار كارگاه را تعيينكنيم ، اين مقدار قابل توجه خواهد بود. در واقع ما در يك دور منطقي واقع مي شويم وگريز از اين وضعيت مشكل به نظر مي رسد. فرض كنيم اگر مشاور آزمايشگاهي طرح اختلاط، بخواهد اين رويه را بر هم زند يا واقعيت هاي موجود كنترلهاي كارگاهي را عمداً ياسهواً ناديده بگيرد ،  و مقاومت ميانگينطرح اختلاط پايين تري را ملاك كار قرار دهد ، مسلماً در عمل با مشكل مواجه مي شود[1و6و7].اين كارگاه نيز دائما با بتنهاي مردود روبرو خواهد بود و آنرا نشانه غلط بودن طرحاختلاط مي داند ،  كه منشا يك سري اختلافاتفيما بين خواهد شد. قضاوت براي درستي كار هر يك از طرفين نيز بسيار دشوار مي باشد.

5-     برخورد فهرست بهاءموجود با قيمت بتن ، كه بر مبناي عيار سيمان مي باشد ،  از جمله عوامل بسيار مهم در اين رابطه است.قبول بتن به صورت مقاومتي بوده ، اما قيمت پرداخت شده بر اساس عيار سيمان مي باشد.عدم دستيابي به مقاومتهاي مورد نظر ، باعث مي شود تا در طرح اختلاط تجديد نظر كنيم، و عيار سيمان را براي كم كردن نسبت آب به سيمان بالا بريم. وقتي به اين  امر جنبه رسمي بدهيم ، قاعدتا مشاور و كارفرمامجبورند طبق اين عيار سيمان ، پرداخت خود را انجام دهند[2]. هيچ قانون ومقرراتي نيز اين وضعيت را مردود نمي شمارد ، و پيمانكار را موظف نمي نمايد تاانحراف معيار كارگاه را از حد معيني پايين تر بياورد.

6-     پرداخت اضافه بهاءبراي تراكم بتن توسط لرزاندن ، و بتن ريزي در بتن مسلح [2] باعث مي شود تاپيمانكاران به مصرف بتن هاي روان ترعلاقمند باشند. طراح مخلوط و مشاور نيز توصيههاي پيمانكار را براي طرح اختلاط مي پذيرند و باعث مي شود تا عيار سيمان بالا رود.بالا رفتن اسلامپ بتن به ازاي هر يك سانتيمتر ، حدود 4 تا 7 كيلو سيمان مصرفي رابالا مي برد.

7-     آموزش هاي ناقصبراي مهندسين در دانشگاهها و ساير مراكز علمي [4] ، همچنين عدم آموزشهاياصولي براي كاردانها در مراكز ذيربط و عدم آموزش كارگران ماهر باعث مي شود ، كهاگر عزم خود را براي بهبود كيفيت توليد بتن جزم كنيم ، در عمل با موفقيت تريننباشيم ، چون راه و چاه را از يكديگر باز نمي شناسيم.

8-     در طول 25 سالگذشته خوشبختانه ساخت دستگاههاي بتن سازي در ايران معمول شده است. اما اين امرباعث شده است تا دستگاههاي مدرن وارد كشور نشود. هم چنين سازندگان داخلي كيفيت هايمحصولات خود را بهبود نبخشند. به ويژه در زمينه بكارگيري ادوات و وسايل كنترلي وتوزيني ، بي دقتي ها و استفاده از وسايل ارزان و كم دقت باعث شده است ، در صورتنياز به دقتهاي خوب نيز نتوانيم موفق باشيم. امروزه ما از دستگاههاي دقيق واتوماتيك ، مجهز به رايانه ، امكانات كنترلي رطوبت ،  تصحيح اوزان سنگدانه و آب با توجه به تغييراترطوبتي در كارگاه بي بهره هستيم. بنابر اين نوسانات نسبت آب به سيمان درعمل زياداست ، و به واسطه عدم آشنائي دست اندركاران ، نمي توانيم كنترل خوبي را با روشهايديگر اعمال نمائيم [6] .

9-     بي مسئوليت بودنناظران در كارگاره باعث مي شود اين قشر در كارهاي كنترلي فعاليت خوبي را ارائهننمايند. واگذاري همه مسئوليتها به پيمانكار ، طبق شرايط عمومي پيمان [5] ،به اين بي مسئوليتي ها دامن مي زند. بايد گفت وجود انحراف معيار زياد در كارگاههارا مي توان ناشي از ضعف نظارت دانست. بايد از ناظرين بخواهيم در موقع ضروري دامنهتذكرات و نظارت خود را توسعه داده و جدي تر نمايند ، و گرنه در كنار مسئول بودنپيمانكار ، ناظر هم مسئول شناخته شده و با وي برخورد قانوني و مالي شود.

10- فعال نبودن انجمن هاي علمي و آموزشيغير دولتي در زمينه بتن ، عدم وجود انجمن هاي تخصصي صنفي و عدم همكاري آنها بانهادهاي دولتي براي تدوين ضوابط و آيين نامه ها از جمله عوامل مشكل زا است.